Dwa główne nauczycielskie związki zawodowe: Związek Nauczycielstwa Polskiego i Prezydium Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" wystosowały 10 lipca 2024 r. odrębne pisma do Ministerstwa Edukacji Narodowej zawierające obszerne listy spraw wymagających pilnego uregulowania. Są to odpowiedzi na ustalenia grupy roboczej ds. wynagradzania nauczycieli z 26 czerwca br. działającej w ramach Zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli. Czego domagają się związkowcy? Na razie brak konkretnej reakcji rządu na te postulaty.
- Żądanie nr 1: powiązanie wynagrodzeń nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem
- Podwyżki dla nauczycieli co najmniej o 15%
- Dodatek za trudne i uciążliwe warunki pracy
- Uregulowanie rozliczania godzin ponadwymiarowych
- Wynagrodzenie za wycieczki szkolne
- Wyższy dodatek za wychowawstwo
- Nagroda jubileuszowa za 45 lat pracy - 350 proc. wynagrodzenia miesięcznego
- Zastępstwa
- Maksymalna liczebność klas
- Odprawa emerytalna
- Obowiązek podejmowania zbiorowych układów pracy w szkołach prywatnych
- Zmiany w pensum
- Wynagrodzenie w czasie egzaminów
- Urlop na żądanie
- Dodatek stażowy
- Grupa robocza ds. wynagrodzeń nauczycieli
Żądanie nr 1: powiązanie wynagrodzeń nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem
ZNP domaga się "jak najszybszego podjęcia prac nad Inicjatywą Obywatelską ZNP >>Godne płace i wysoki prestiż nauczyciela<< dotyczącą powiązania wynagrodzeń nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce". Wyjaśniono, że "pozwoli to na odpolitycznienie decyzji dotyczących wynagrodzeń nauczycieli".Ta sama propozycja znalazła się także na pierwszym miejscu listy postulatów Prezydium Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność".
Podwyżki dla nauczycieli co najmniej o 15%
ZNP chcą też podwyższenia wynagrodzeń nauczycieli w 2025 r. co najmniej o 15 proc. i wzrostu wynagrodzenia od września br. nauczycieli mianowanych z tytułem magistra z przygotowaniem pedagogicznym.
Zdaniem NSZZ "Solidarność": "Jeżeli nie zostaną do końca 2024 r. przyjęte rozwiązania prawne, które powiążą wynagrodzenie nauczycieli z przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw/gospodarce, należy przyjąć założenie finansowe w budżecie na rok 2025, że wynagrodzenie nauczycieli wzrośnie 20 proc., a w 2026 r. o kolejne 10 proc. na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, z korektą uwzględniającą poziom inflacji w danym roku, przyjętym w ustawie budżetowej". Wskazano, że rozwiązanie to należy traktować jako doraźne. Jednocześnie podniesiono, że należy tak ukształtować wynagrodzenie nauczycieli, aby różnica między nauczycielem początkującym a mianowanym nie była niska, gdyż zaprzecza to instytucji awansu zawodowego.
Dodatek za trudne i uciążliwe warunki pracy
ZNP domaga się też zmiany zasad wypłacania dodatku za trudne i uciążliwe warunki pracy. Zdaniem Związku ten dodatek powinien być przyznawany nauczycielom pracującym w określonych warunkach, bez względu na rodzaj placówki, w której są zatrudnieni. Związek wskazuje, że do przedszkoli i szkół wkracza niż demograficzny, ale zwiększa się liczba dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego i liczba dzieci z opiniami PPP (Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna), a z uwagi na uczniów z Ukrainy zwiększa się też limit uczniów w oddziałach. "W tej chwili 71,6 proc. dzieci z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego uczęszcza do szkół masowych, bywa że w jednym liczącym 28 uczniów oddziale jest 9 dzieci z orzeczeniem, troje w trakcie diagnozy, kilkoro z opiniami PPP i nie ma nauczyciela współorganizującego kształcenie (braki kadrowe – wakaty)" – czytamy w liście ZNP do MEN.
Związkowcy wskazali, że "praca w takim oddziale jest wyczerpująca, nie są to ani właściwe warunki pracy nauczycieli, ani właściwe warunki nauki uczniów, niemożliwa jest indywidualizacja nauczania, a tym bardziej praca wychowawcza".
Taki sam postulat zgłosił NSZZ "Solidarność".
Uregulowanie rozliczania godzin ponadwymiarowych
Związek Nauczycielstwa Polskiego domaga się ponadto uregulowania w Karcie Nauczyciela rozliczania godzin ponadwymiarowych:
- w tygodniach, w których przypadają dni usprawiedliwionej nieobecności w pracy nauczyciela lub w dni ustawowo wolne od pracy, a także
- w tygodniach, w których zajęcia rozpoczynają się lub kończą w środku tygodnia".
Związkowcy argumentują, że "w tym przypadku panuje pełna dowolność, nierówne traktowanie i dyskryminacja". Zaznaczyli, że "nauczyciele szkół resortowych i w części organów prowadzących mają właściwe rozliczenie godzin ponadwymiarowych, w innych nauczyciele są pozbawieni dni ustawowo wolnych od pracy".
ZNP przypomniał, że "tylko w przypadku nauczycieli godziny ponadwymiarowe są tańsze od godzin wypracowanych w ramach pensum". Zdaniem związkowców, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe powinno być "wypłacane według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatków; za wysługę lat oraz trudne i uciążliwe warunki pracy lub jak w przypadku godzin nadliczbowych płatne ze zwyżką".
Podobny postulat zgłasza NSZZ "Solidarność".
Wynagrodzenie za wycieczki szkolne
Obecnie kwestia wyjazdów na szkolne wycieczki nie jest uregulowana w przepisach prawa. Zdaniem ZNP ta kwestia organizacji tych wycieczek „wymaga pilnego uregulowania, zwłaszcza w pragmatyce zawodowej nauczycieli”.
W liście ZNP do MEN proponuje zapis w Karcie Nauczyciela, który uregulowałby częściowo kwestię zapłaty nauczycielowi za czas wycieczki, gwarantowałby przynajmniej zapłatę za zaplanowane godziny ponadwymiarowe.
Związkowcy z ZNP zwrócili uwagę, że m.in. "nauczycielowi, który w ramach wykonywania swoich obowiązków pracowniczych ma wyjechać z uczniami na wycieczkę szkolną poza miejscowość będącą siedzibą szkoły, dyrektor szkoły powinien wydać polecenie wyjazdu służbowego (tzw. delegacja)", a "koszt wyjazdu służbowego nauczyciela (w tym koszt jego udziału w wycieczce szkolnej) winien być pokryty przez pracodawcę (szkołę)".
Czas pracy w trakcie wyjazdu służbowego (w tym na wycieczce szkolnej) - dodano - powinien być rozliczony i odpowiednio wynagrodzony, a nauczyciel w trakcie wycieczki powinien mieć zagwarantowane odpowiednie okresy odpoczynku.
ZNP postuluje także o uregulowania w ustawie Karta Nauczyciela – delegowanie nauczyciela do pracy poza siedzibę szkoły i wprowadzenie dodatku funkcyjnego dla kierownika wycieczki, czyli dla nauczycieli, którym powierzono sprawowanie funkcji kierownika wycieczki.
Zdaniem NSZZ "Solidarność", każda godzina pracy nauczyciela na wycieczce rozliczana powinna być jak godzina ponadwymiarowa, a liczba godzin pracy nauczyciela nie może przekroczyć dwunastu. NSZZ Solidarność postuluje przyjęcie przepisów, które uregulują kwestie wynagrodzenia za opiekę nad dziećmi na wycieczkach szkolnych w nocy w taki sposób, aby opieka w nocy była uznana za pracę w porze nocnej.
Wyższy dodatek za wychowawstwo
Związek Nauczycielstwa Polskiego domaga się również podwyższenia dodatku za wychowawstwo do kwoty 500 zł. Chodzi tu o zmianę w zakresie minimalnej wysokości dodatku funkcyjnego dla wychowawcy klasy w wysokości 500 zł. Związkowcy zwrócili uwagę, że "dodatek funkcyjny dla nauczyciela za sprawowanie funkcji wychowawcy dzisiaj jest bardzo niski – wynosi 300 zł i większość organów prowadzących wypłaca go w minimalnej wysokości". Tymczasem - dodali - w związku z pełnieniem tej funkcji nauczyciel ma wiele obowiązków, które ustawicznie są poszerzane.
"Nauczyciele nie chcą podejmować się pełnienia tej funkcji, która wiąże się z dużym nakładem pracy, zaangażowaniem i odpowiedzialnością" - podkreślił ZNP.
KSOiW NSZZ "Solidarność" również postuluje, by zmienić zasady naliczania m.in. dodatku za wychowawstwo i opiekę w oddziałach przedszkolnych. Chce ustalenia wysokości dodatku na poziomie 15 proc. wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela mianowanego. Dodatkiem tym powinni zostać objęci również opiekunowie klas w centrach kształcenia zawodowego i ustawicznego, w internatach, w świetlicach szkolnych, nauczyciele opiekujący się zespołami edukacyjno-terapeutycznymi oraz w grupach wychowawczych, jak również nauczyciele pełniący funkcję koordynatora klas przygotowania wojskowego.
Nagroda jubileuszowa za 45 lat pracy - 350 proc. wynagrodzenia miesięcznego
ZNP postuluje także o wprowadzenie nagrody jubileuszowej nauczycieli za 45 lat pracy w wysokości 350 proc. wynagrodzenia miesięcznego. "Brak tego zapisu ma charakter dyskryminacyjny, pozostali pracownicy przedszkola, szkoły otrzymują nagrodę jubileuszową za 45 lat pracy i to w wyższej wysokości" - uzasadnili.
Zdaniem NSZZ Solidarność nagroda jubileuszowa po 20 latach powinna wynosić 100 proc. wynagrodzenia nauczyciela i wzrastać o 50 proc. za każde kolejne 5 lat pracy, aby docelowo po 45 latach nauczyciel mógł otrzymać nagrodzę jubileuszową w wysokości 350 proc. wynagrodzenia nauczyciela.
Zastępstwa
Związek Nauczycielstwa Polskiego postuluje też "uregulowania w przedszkolach i szkołach problemu przydzielania tzw. doraźnych zastępstw, jako zajęć opiekuńczo – wychowawczych realizowanych bezpłatnie, w ramach swojego czasu pracy przez nauczycieli specjalistów psychologów, pedagogów, pedagogów specjalnych, terapeutów, logopedów, doradców zawodowych, bibliotekarzy szkolnych oraz wychowawców świetlicy". Wskazali, że "to złe praktyki dyrektorów szkół oraz oszczędności, ale to tylko pozorne, ponieważ bywa, że nauczyciele specjaliści 60 proc. czasu pracy poświęcają na zastępstwa, kosztem uczniów, którzy wymagają wsparcia".
NSZZ "Solidarność" opowiada się za zakazem realizacji zastępstw przez nauczycieli bibliotekarzy, pedagogów psychologów i nauczycieli świetlicy w ramach ich obowiązkowych zajęć (pensum). Wskazuje, że za każdą godzinę (zastępstwo) przydzieloną w ramach obowiązkowego wymiaru zajęć, nauczyciel powinien otrzymać wynagrodzenie jak za godzinę zastępstwa.
Maksymalna liczebność klas
Kolejnym postulatem ZNP jest określenie w przepisach prawa "maksymalnej liczebności oddziałów przedszkolnych i szkolnych na 20".
Natomiast KSOiW NSZZ "Solidarność" na liście spraw umieściło też: określenie maksymalnej liczby uczniów w oddziałach klasowy IV-VIII szkół podstawowych i szkołach ponadpodstawowych do 24 oraz zmianę przepisów dotyczących podziału na grupy m.in. z języków obcych nowożytnych i informatyki, jeżeli liczba uczniów w oddziale zostanie zmniejszona do 24.
Odprawa emerytalna
ZNP chce ujednolicenia zasad dotyczących odprawy emerytalnej nauczycieli i pracowników samorządowych. "Dlaczego nauczyciele po przepracowaniu w szkole co najmniej 20 lat otrzymują odprawę emerytalną w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, a pracownicy administracji i obsługi zatrudnieni w tej samej szkole otrzymują po przepracowaniu 20 lat odprawę emerytalną w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia?" - pytają związkowcy i proponują konkretne zapisy w ustawie Karta Nauczyciela, które zawarli w liście ZNP do MEN.
Zdaniem ZNP "uregulowania wymaga również brak odszkodowania za okres pozostawania bez pracy w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, nie działa ochrona przedemerytalna".
NSZZ "Solidarność" postuluje też, by nauczyciel, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, miał prawo do odprawy w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.
Obowiązek podejmowania zbiorowych układów pracy w szkołach prywatnych
ZNP chce także wprowadzenia obowiązku podejmowania zbiorowych układów pracy w szkołach prywatnych.
Zmiany w pensum
Na liście spraw do załatwienia NSZZ "Solidarność" są także postulaty:
- zrównania wymiaru pensum nauczycieli praktycznej nauki zawodu z wymiarem pensum nauczycieli przedmiotów ogólnokształcących,
- określenie pensum nauczyciela realizującego w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin.
Wynagrodzenie w czasie egzaminów
NSZZ "Solidarność" chce również opracowania zasady wynagradzania nauczycieli podczas egzaminów zarówno pisemnych, jak i ustnych.
Urlop na żądanie
Postulatem NSZZ "Solidarność" jest ponadto umożliwienie nauczycielom skorzystania z płatnego urlopu na żądanie w wymiarze 4 dni w roku.
Dodatek stażowy
NSZZ "Solidarność" domaga się także od MEN "uwolnienia" dodatku stażowego nauczycieli i pracowników samorządowych oraz zwiększenia możliwości uzyskiwania tego dodatku do wysokości nie mniejszej niż 30 proc. wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela i pracownika samorządowego.
Grupa robocza ds. wynagrodzeń nauczycieli
Grupa robocza ds. wynagrodzeń nauczycieli działa w ramach powołanego przez ministrę edukacji Barbarę Nowacką Zespołu ds. pragmatyki zawodowej nauczycieli. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele rządu, w tym kierownictwa MEN, związków zawodowych zrzeszających nauczycieli i pracowników oświaty, samorządów oraz Instytutu Badań Edukacyjnych. Zadaniem zespołu jest przygotowanie propozycji rozwiązań systemowych.
(PAP)
dsr/ jann/
pak/ agz/