Skala centylowa, na której przedstawiane są wyniki egzaminu maturalnego powinna być brana pod uwagę przy rekrutacji na uczelnie wyższe. Taki postulat formułuje Rzecznik Praw Obywatelskich. Miałoby to zapewnić równe szanse kandydatom na studentów, niezależnie od tego, czy maturę zdawali w starej czy w nowej formule.
- Zmieniła się formuła matury
- Kryteria rekrutacji na uczelnie pozostały takie same
- Jak zmienić zasady rekrutacji
- Jakie są zalety skali centylowej
- Kto ustala zasady rekrutacji do szkół wyższych
Skala centylowa służy do przedstawienia wyniku egzaminu, np. maturalnego. Wynik na skali centylowej to odsetek liczby maturzystów (zaokrąglony do liczby całkowitej), którzy uzyskali z danego przedmiotu na danym poziomie wynik taki sam lub niższy niż dany absolwent.
Oznacza to, że 91% wszystkich maturzystów, którzy przystąpili do egzaminu maturalnego z matematyki na poziomie rozszerzonym, uzyskało za rozwiązanie zadań wynik taki sam jak on lub niższy, a 9% maturzystów uzyskało wynik wyższy.
Zmieniła się formuła matury
Egzaminy maturalne w formule z 2015 r. oraz tej, według której zostaną przeprowadzone z 2023 r. nie różnią się znacznie od siebie, jeśli chodzi o techniczne aspekty ich przeprowadzania. Pod względem merytorycznym różnice pomiędzy obiema formułami matury są jednak zasadnicze. Jest to konsekwencją zmiany zakresu wymagań nowej podstawy programowej, która dotyczy zwłaszcza egzaminu z języka polskiego.
Kryteria rekrutacji na uczelnie pozostały takie same
Pomimo różnic pomiędzy maturą w formule z 2015 r. oraz maturą w nowej formule, do której absolwenci szkół średnich będą przystępować od 2023 r. uczelnie wyższe w przyjętych na rok akademicki 2023/2024 nie uwzględniają zmian, jakie zaszły w wymaganiach stawianych maturzystom.
Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek uważa, że w celu zapewnienia równych szans w rekrutacji na uczelnie zasadne jest uwzględnienie różnic w formule matury przy ocenie wyników egzaminów w procesie rekrutacji na studia.
Dlatego też rzecznik zwrócił się do ministra edukacji i nauki: „Nie można dopuścić do sytuacji, że wyniki egzaminów różnych roczników staną się nieporównywalne, zaś o przyjęciu na wybrany kierunek studiów zdecyduje nie wiedza i umiejętności kandydata, ale rok uzyskania świadectwa dojrzałości” – napisał powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2013 r.
Jak zmienić zasady rekrutacji
Uwzględnienie w procedurze rekrutacyjnej wyników egzaminu maturalnego w skali centylowej jest – w ocenie RPO – jednym z mechanizmów, który mógłby okazać się przydatny w celu zniwelowania różnic w poziomach matur na etapie rekrutacji na uczelnie wyższe jest. Obecnie kwalifikacja kandydatów zasadniczo odbywa się na podstawie liczby punktów zdobytych na egzaminie maturalnym.
Uwzględnianie w procesie rekrutacji na uczelnie wyższych także wyników maturalnych w skali centylowej, w szczególności w sytuacji dynamicznych zmian w zakresie podstawy programowej, miałoby – zdaniem rzecznika – istotne znaczenie z perspektywy zapewnienia konstytucyjnie gwarantowanej zasady równości szans w dostępie do nauki poprzez zagwarantowanie kandydatom na uczelnie wyższe podobnych warunków rekrutacji. Nie należy zapominać, że Konstytucja RP stanowi, iż władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia.
Każda zmiana przepisów dotyczących przeprowadzania egzaminów maturalnych – podniósł rzecznik praw obywatelskich – prowadzi do zróżnicowania dostępu do uczelni wyższych. Organizacja egzaminów zewnętrznych powinna gwarantować możliwie obiektywne wyniki, które będą mogły stanowić podstawę rekrutacji do szkół. Wyniki na świadectwie mogą być wykorzystane przy rekrutacji w różnych latach, nie tylko w tym roku, w którym odbywał się egzamin.
Jakie są zalety skali centylowej
W literaturze przedmiotu wskazuje się, że skala centylowa pozwala na „precyzyjne wskazanie, jaki jest poziom umiejętności i wiedzy danego ucznia na tle jego rówieśników wypełniających dany arkusz testowy” (zob. M. Pilch, Ustawa o systemie oświaty. Komentarz, LEX 2015).
Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich w swojej opinii w zakresie wprowadzenia od 2015 r. na świadectwach maturalnych wyniku w skali centylowej uznała, że „[w]prowadzenie tej dodatkowej skali uwolni szkoły wyższe od dotychczasowego dylematu odnoszenia do siebie surowych wyników kandydatów na studia rekrutowanych na podstawie wyników egzaminów maturalnych o istotnie różnym poziomie trudności – rekrutacja stanie się prostsza i bardziej obiektywna” (zob. Centralna Komisja Edukacyjna, Informator o egzaminie maturalnym od roku szkolnego 2014/2015, Warszawa 2013, s. 19).
Kto ustala zasady rekrutacji do szkół wyższych
Warunki, tryb oraz termin rozpoczęcia i zakończenia rekrutacji oraz sposób jej przeprowadzenia ustala uczelnia wyższa. Podstawą przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie są wyniki:
- egzaminu dojrzałości;
- egzaminu maturalnego;
- egzaminu dojrzałości lub egzaminu maturalnego i egzaminu lub egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie;
- egzaminu dojrzałości lub egzaminu maturalnego i egzaminu lub egzaminów zawodowych.
To uczelnia ustala, jakie wyniki stanowią podstawę przyjęcia na studia, i podaje do wiadomości publicznej w terminie wskazanym w ustawie.
Ustawodawca, wskazując w przepisach Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce podstawę kwalifikacji na uczelnie wyższe, nie zawęża jej jedynie do wyników matury podanych w skali procentowej. Stąd uczelnie – w ocenie rzecznika – winny w procesie rekrutacji uwzględniać oba rezultaty.