Po pierwsze wskazać należy, że odpowiedź na tak postawione pytanie tylko z pozoru jest przewidywalna. Okazuje się bowiem, że istnieją zarówno argumenty pozwalające na opowiedzenie się za opcją dopuszczalności finansowania takich wydatków budżetowych, jak i argumenty zgoła przeciwne. Punktem odniesienia okazuje się być przede wszystkim charakter prawny takiego przedsięwzięcia, a ściślej rzecz ujmując to, czy ma ono znamiona zadania własnego gminy, czy też nie ma takiego przymiotu.
Po drugie, warto zauważyć, że jeden z możliwych kierunków finansowania przez gminę wspomnianego zadania określiła Regionalna Izba Obrachunkowa w Kielcach. Izba ta neguje charakter takiego przedsięwzięcia jako zadania własnego gminy. Uzasadniając swoje stanowisko, wskazuje na art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, który nie wymienia budowy pomników wśród zadań własnych gminy. Dodatkowo wskazuje, że budowa pomników nie jest zaliczana do zadań użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych w rozumieniu art. 9 ust. 4 ww. ustawy.
Po trzecie, odmienne stanowisko prezentuje Regionalna Izba Obrachunkowa w Gdańsku w stanowisku z 17 kwietnia 2014 r. Izba ta odwołuje się w pierwszej kolejności do wspomnianego wyżej art. 7 ww. ustawy, wskazując, że ten przepis zawiera jedynie przykładowy katalog spraw publicznych o znaczeniu lokalnym, klasyfikowanych jako zadania własne gminy. Ponadto art. 7 ust. 2 ww. ustawy stanowi podstawę podziału zadań własnych gminy na obowiązkowe i fakultatywne, przy czym zgodnie z ust. 2 obowiązkowy charakter zadań własnych określają ustawy. W konkluzji pojawia się wniosek, że realizacja zadania w postaci sfinansowania budowy pomnika ma co prawda charakter zadania własnego gminy, lecz jedynie fakultatywnego.
Po czwarte, analiza ww. stanowisk interpretacyjnych prowadzi do wniosku, że właściwsze wydaje się drugie stanowisko, przede wszystkim dlatego, iż gmina jest samodzielna w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej (art. 51 ustawy o samorządzie gminnym – Gmina samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej gminy). Dodatkowo słabość pierwszego stanowiska wynika z faktu, że nie jest możliwe, aby poszczególne zadania przeznaczone gminie do realizacji, które mogą być finansowane ze środków budżetowych, musiały być określone w przepisach ustaw w sposób szczegółowy, np. poprzez wskazanie, że organ gminy jest umocowany do podjęcia uchwały o wzniesieniu pomnika upamiętniającego określone zdarzenie lub osobę. Nie jest bowiem możliwe, aby w sposób zupełny i wystarczająco precyzyjny opisać wszystkie zadania, do których realizacji powołana jest gmina.
Po piąte, warto wreszcie nadmienić, że drugie z opisanych stanowisk ma poparcie w orzecznictwie sądowoadministracyjnym. Mianowicie w wyroku z 13 września 2011 r., sygn. akt I SA/Gd 808/11 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku (przedmiotem finansowania była tablica pamiątkowa), wskazał, że zadania nieobowiązkowe (fakultatywne) powinny być wykonywane przez gminę w przypadku, gdy w danym miejscu i czasie zajdzie taka potrzeba i mogą stanowić rozwinięcie, uzupełnienie zadań obowiązkowych. Sąd podkreślił również, że „Oznacza to, że organy gminy są suwerenne w podejmowaniu decyzji dotyczących przeznaczenia i wykorzystania komunalnych zasobów finansowych i nie podlegają w tym zakresie żadnym innym władzom, instytucjom lub organizacjom publicznym. Organy nadzoru mogą badać te decyzje tylko pod kątem ich zgodności z prawem, nie mają natomiast kompetencji do oceny ich celowości (zasadności) ani gospodarności. Oznacza to zatem, że organy gminy mają również możliwość suwerennego decydowania o określaniu celów, na które mają być przeznaczane środki budżetowe i wysokości wydatków na poszczególne zadania”.
Polecamy produkt: Sprawozdawczość budżetowa
Wniosek. Zarówno stanowisko Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku, jak i wspomniane orzeczenie nie kwestionują co do zasady możliwości finansowania obiektu kultu, jakim jest pomnik czy tablica pamiątkowa. Takie podejście wydaje się właściwe, szczególnie w kontekście tego, że organy nadzoru (regionalne izby obrachunkowe) mogą badać decyzje o sfinansowaniu ww. wydatku tylko pod kątem ich zgodności z prawem, nie mają natomiast kompetencji do oceny ich celowości (zasadności) ani gospodarności. Oznacza to tym samym, że organy gminy mają również możliwość suwerennego decydowania o określaniu celów, na które mają być przeznaczane środki budżetowe i wysokości wydatków na poszczególne zadania. Oczywiście samodzielność ta nie ma charakteru bezwzględnego i nie może wyrażać się w swobodnym i wolnym od jakichkolwiek ograniczeń dysponowaniu środkami finansowymi gminy. Ostatecznie należy więc przyjąć, że prawnie dopuszczalne byłoby poniesienie wydatku budżetowego w zakresie ufundowania z budżetu gminy tablicy pamiątkowej lub pomnika.
ⒸⓅ
Marcin Nagórek
radca prawny
Podstawa prawna
Art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.).