Środki przekazane sołectwom w ramach funduszu sołeckiego, są częścią finansów publicznych i jako takie podlegają obowiązującym przepisom prawa.
W zakresie funduszu sołeckiego zastosowanie mają przede wszystkim:
• ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
• ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,
• ustawa z 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim,
• rozporządzenie Ministra Finansów z 25 stycznia 2010 r. w sprawie trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego.
Odnosząc się szczegółowo do wątpliwości przejawianych przez gminy, Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie stwierdziła, iż:
Fundusz sołecki – prawidłowy tryb wnioskowania
Ustawa z 20 lutego 2009 r. o funduszu sołeckim nie przewiduje innego trybu wnioskowania w zakresie ustalania listy przedsięwzięć finansowanych ze środków zgromadzonych w ramach funduszu sołeckiego, niż tryb określony szczegółowo w art. 4 wymienionej ustawy. W związku z powyższym, składanie przez sołtysów jakichkolwiek wniosków po dniu 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy nie znajduje uzasadnienia i podstawy prawnej w obowiązujących przepisach – niezależnie od tego, czy wnioski te dotyczą propozycji zmian w strukturze wydatków przeznaczonych na finansowanie poszczególnych przedsięwzięć, czy też wnioski te mają na celu określenie przedsięwzięć nowych, nieujętych wcześniej we wniosku złożonym w ustawowym terminie.
Próba stosowania w takim przypadku analogii do trybu przewidzianego w ustawie o funduszu sołeckim pozbawiona jest zatem podstaw i wykracza poza ramy określone w ustawie, co oznacza iż wnioski złożone po dniu 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy należy uznać za bezprzedmiotowe w rozumieniu ustawy o funduszu sołeckim i niewiążące dla organów gminy – w przeciwieństwie do wniosków złożonych w terminie ustawowym, które to powinny być jedynymi wnioskami dopuszczonymi do obiegu.
Zachowanie przez sołectwa i organy gminy wyraźnie określonego w ustawie o funduszu sołeckim trybu wskazania i przyjęcia do realizacji przedsięwzięć jest koniecznym warunkiem, aby uznać iż wydatki poniesione na ich realizację powinny być finansowane z funduszu sołeckiego i mogą być w konsekwencji przedmiotem częściowego zwrotu w postaci dotacji celowej z budżetu państwa.
Zgodnie z dotychczasowym stanowiskiem Izby możliwe są zmiany w zakresie wykorzystania środków finansowych przeznaczonych na realizację poszczególnych przedsięwzięć. Zmiana skutkująca jednak zwiększeniem wydatków poniesionych na realizację przedsięwzięć ponad ogólną kwotę szacunkowych kosztów określonych we wniosku sołectwa złożonym w ustawowym terminie nie daje podstaw do ujęcia kwoty zwiększenia we wniosku o zwrot z budżetu państwa części wydatków gminy wykonanych w ramach funduszu sołeckiego, kierowanym na podstawie art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim do właściwego wojewody. Niezależnie od tego, czy wprowadzone zmiany oznaczają zróżnicowanie wydatków i realizację wszystkich spośród wymienionych przedsięwzięć, czy też wiążą się z rezygnacją z realizacji przynajmniej jednego z przedsięwzięć i przeznaczenia wygospodarowanych w ten sposób środków na realizację pozostałych przedsięwzięć ujętych we wniosku.
Zobacz serwis: Rachunkowość budżetowa
Określenie przedsięwzięcia finansowanego z funduszu sołeckiego
Określenie przedsięwzięcia powinno być przede wszystkim zbieżne z treścią i wymogami ujętymi w art. 1 ust. 3 ustawy o funduszu sołeckim. Właściwe jest również przyjęcie nazwy przedsięwzięcia i zdefiniowanie go na tyle precyzyjnie, aby określone zostały jego charakter i istota, a jednocześnie nie została ograniczona swoboda w zakresie możliwości dokonania zmian metod i środków wykorzystanych do jego realizacji (chyba, że taki jest zamiar wnioskujących).
Należy uznać, że im bardziej precyzyjnie zostanie określona nazwa przedsięwzięcia, tym bardziej ograniczona zostanie możliwość i swoboda dokonania zmian w zakresie trybu jego realizacji.
Dlatego ważne jest, aby określając przedsięwzięcia nie stosować w miarę możliwości określeń wyłączających i zawężających środki lub metody ich realizacji (chyba że taki jest zamiar wnioskujących). Za właściwe i dopuszczalne należy zatem uznać przedsięwzięcia zdefiniowane jako np. Wykoszenie terenów zielonych, Utrzymanie świetlicy wiejskiej lub Organizacja imprez okolicznościowych.
W ostatnim z wymienionych przypadków, jeżeli intencją mieszkańców sołectwa nie jest realizacja ściśle określonych imprez, to należy unikać zawierania w nazwie przedsięwzięcia nazw konkretnych imprez lub wskazywania ich w formie katalogu zamkniętego, co zamyka w praktyce możliwość realizacji innych imprez niż wymienione w nazwie przedsięwzięcia wskazanego we wniosku. Jeżeli mają być to różne, bliżej nieokreślone imprezy to wskazane jest niepodawanie ich w formie katalogu zamkniętego lub wykorzystanie zwrotów typu “np., itp.”. Jeśli zaś wyłącznym zamiarem jest np. Organizacja turnieju szachowego, to taką nazwę przedsięwzięcia można oczywiście wpisać we wniosku – należy jednak pamiętać, że realizacja innej imprezy spowoduje zakwestionowanie wydatku poniesionego na ten cel.
Treść zawarta w kolejnych elementach wniosku - uszczegółowienie kosztów podane w oszacowaniu lub dodatkowe informacje zawarte w uzasadnieniu - nie wyklucza możliwości zmian – o ile nie prowadzą one do zasadniczej zmiany istoty przedsięwzięcia.
Zobacz również Forum.
Działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej
W ustawie o funduszu sołeckim, poza ustaleniami zawartymi w art. 1 ust. 4 ustawy, brak również jakichkolwiek uregulowań dotyczących trybu dokonywania wydatków na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej.
Ustawowo przewidziano taką możliwość, jednak nie sprecyzowano żadnych wskazówek określających sposób postępowania w przypadku przeznaczenia na ten cel środków funduszu sołeckiego. Kwestia zwrotu części wydatków przeznaczonych na ten cel z budżetu państwa w formie dotacji celowej również nie jest uregulowana ustawowo lub w rozporządzeniu wykonawczym.
Należy przypuszczać, iż przeznaczenie środków funduszu sołeckiego na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej nie wymaga wprowadzenia na danym obszarze stanu klęski żywiołowej jako takiego.
Ustawa o funduszu sołeckim odsyła co prawda do ustawy z 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej, jednak nie zawiera wyraźnego i jednoznacznego zapisu uzależniającego wykorzystanie środków funduszu na ten cel od wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Jednocześnie trudno sobie wyobrazić w takiej sytuacji (gdy konieczne jest zazwyczaj podjęcie natychmiastowych działań) zachowania wymogu składania wniosków do dnia 30 września roku poprzedzający rok budżetowy, a składanie ich w trakcie roku budżetowego – zgodnie z tym co napisano powyżej – nie ma podstawy prawnej.
Pomimo, iż ustawa o funduszu sołeckim rozróżnia możliwość wydatkowania środków zgromadzonych w ramach funduszu sołeckiego na „realizację
przedsięwzięć zgłoszonych we wniosku” (art. 1 ust. 3 ustawy) i „działań zmierzających do usunięcia skutków klęski żywiołowej” (art. 1 ust. 4 ustawy), to zarówno treść ustawy, jak i treść rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie trybu zwrotu części wydatków gmin wykonanych w ramach funduszu sołeckiego nie zawiera zapisów wskazujących na konieczność wyłączenia w trakcie ubiegania się o zwrot części wydatków wykonanych w ramach funduszu tych wydatków, które zostały poniesione na działania zmierzające do usunięcia skutków klęski żywiołowej. W art. 2 ust. 4 ustawy o funduszu sołeckim ustawodawca wskazał wyłącznie, iż gmina otrzymuje zwrot „części wydatków wykonanych w ramach funduszu” i nie powiązał możliwości tego zwrotu od przeznaczenia lub podziału wykonanych wydatków.
Źródło: RIO w Szczecinie