Odpowiadając na pytanie Czytelniczki, należy wyjaśnić trzy kwestie:
1) od zaległych należności stanowiących dochód budżetu państwa oraz budżetu jednostek samorządu terytorialnego należy pobierać odsetki od zaległości podatkowych (a nie ustawowe),
2) odsetki od zaległości podatkowych zaokrągla się, podczas gdy odsetki ustawowe zasadniczo nie podlegają zaokrągleniu,
3) zasady dotyczące zaokrąglania odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych nie mają zastosowania do opłat, o których mowa w ustawie z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: ustawa o podatkach i opłatach lokalnych).
Zacznijmy od zasad zaokrąglania odsetek od zaległości podatkowych, czyli odsetek za zwłokę w zapłacie podatków, które są uregulowane w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa). Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2006 r., podstawy opodatkowania, kwoty podatków, odsetek za zwłokę, opłaty prolongacyjne, oprocentowania nadpłat oraz wynagrodzenia przysługujące płatnikom lub inkasentom zaokrągla się do pełnych złotych. Sposób postępowania jest taki, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych (art. 63 § 1 Ordynacji podatkowej).
ZAPAMIĘTAJ!
Za podatki uważa się również:
• zaliczki na podatki (dotyczy to np. zaliczek pracowniczych),
• raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach,
• opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe
(art. 3 pkt 3 Ordynacji podatkowej).
Przedstawione zasady zaokrąglania mają zastosowanie do wszystkich deklaracji (korekt deklaracji) składanych po 1 stycznia 2006 r., dotyczących zobowiązań, których termin płatności upływa po tym dniu, z jednym istotnym wyjątkiem, obowiązującym od 1 stycznia 2009 r. W przypadku złożenia prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem przyczyn korekty i zapłaty w całości, w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty, zaległości podatkowej, stosuje się obniżoną stawkę odsetek za zwłokę w wysokości 75% stawki obowiązujących odsetek za zwłokę. Stawkę odsetek za zwłokę w tym przypadku należy zaokrąglić w górę do dwóch miejsc po przecinku (art. 56 § 1a Ordynacji podatkowej).
Przy czym przepis ten - zgodnie z art. 56 § 1b Ordynacji podatkowej - nie ma zastosowania do korekty deklaracji:
• złożonej po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej, a w przypadkach gdy nie stosuje się zawiadomienia - po zakończeniu kontroli podatkowej,
• dokonanej w wyniku czynności sprawdzających.
W omówiony sposób, tj. do pełnego złotego, zaokrągla się nie tylko podatki, ale również wszystkie opłaty i należności, do których stosuje się przepisy działu III Ordynacji podatkowej. Wyjątek dotyczy jedynie opłat, o których mowa w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych (dotyczy opłaty targowej - zob. art. 63 § 2 Ordynacji podatkowej).
Zasady zaokrąglania odsetek od zaległości podatkowych do pełnego złotego należy stosować także we wzorach dokumentów związanych z tymi opłatami i należnościami, w szczególności w systemach informatycznych. Zasady te mają zastosowanie, jeżeli odrębne przepisy nie wprowadzają szczególnych zasad zaokrągleń.
Odsetek za zwłokę nie nalicza się od zaległości z tytułu podatków stanowiących dochody budżetu państwa, jeżeli wysokość odsetek nie przekraczałaby trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej, tj. obecnie 6,60 zł (art. 54 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej).
Czytaj także: Egzekwowanie opłat za przedszkole>>
ZAPAMIĘTAJ!
Stawka odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych od 27 listopada 2008 r. wynosi 14,5% kwoty zaległości w stosunku rocznym.
Natomiast odsetki ustawowe (tzw. odsetki za opóźnienie) pobiera się za nieuiszczenie w terminie należności cywilnoprawnych. W literaturze za odsetki najczęściej uznaje się wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy (albo innych zamiennych rzeczy ruchomych) lub za obracanie własnymi pieniędzmi w cudzym interesie. Kwestie związane z odsetkami od zobowiązań reguluje ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (dalej: k.c.) w tytule I Księgi o zobowiązaniach, mimo że nie określa on samego pojęcia odsetek. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Od 15 grudnia 2008 r. wysokość odsetek ustawowych wynosi 13% w stosunku rocznym.
W przypadku odsetek ustawowych zasadniczo nie stosuje się zaokrąglania (np. do pełnego złotego), z wyjątkiem wystawiania tytułu wykonawczego. W razie wystawiania tytułów wykonawczych kwotę należności i odsetki należy zaokrąglić do pełnych dziesiątek groszy. Zasadę tę stosuje się również do odsetek z tytułu niezapłacenia w terminie należności pieniężnej i kosztów egzekucyjnych (art. 27a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).
Do odsetek ustawowych nie stosuje się zasad dotyczących odsetek od zaległości podatkowych, uregulowanych w Ordynacji podatkowej.
Odsetki ustawowe należą się, jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona (art. 359 § 2 k.c.).
Odsetki od sumy pieniężnej (tj. za opóźnienie) należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (art. 359 § 1 k.c.). W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy (art. 360 k.c.).
Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Gdy stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe, jednak gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (art. 481 § 1 i 2 k.c.).
Joanna Nowicka
Podstawy prawne
• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 180, poz. 1109)
• Ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 121, poz. 844; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 116, poz. 730)
• Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 163, poz. 1012)
• Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 192, poz. 1378)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 4 grudnia 2008 r. w sprawie określenia wysokości odsetek ustawowych (Dz.U. Nr 220, poz. 1434)