Czy zamawiający musi przed wykluczeniem wykonawcy, który poważnie naruszył swoje obowiązki zawodowe, wzywać go do złożenia wyjaśnień?
Zamawiający może przewidzieć w Specyfikacji Istotnych Warunków Zmówienia, w ogłoszeniu o zamówieniu lub w zaproszeniu do negocjacji, że wykluczy wykonawcę, który w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania, w sposób zawiniony poważnie naruszył obowiązki zawodowe, w szczególności, gdy wykonawca w wyniku zamierzonego działania lub rażącego niedbalstwa nie wykonał lub nienależycie wykonał zamówienie, co zamawiający jest w stanie wykazać za pomocą dowolnych środków dowodowych. Zamawiający nie może jednak wykluczyć wykonawcy, który udowodni, że podjął konkretne środki techniczne, organizacyjne i kadrowe, które mają zapobiec zawinionemu i poważnemu naruszaniu obowiązków zawodowych w przyszłości oraz naprawił szkody powstałe w wyniku naruszenia obowiązków zawodowych lub zobowiązał się do ich naprawienia. Możliwość takiego wykluczenia wykonawcy wynika z art. 24 ust. 2a ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 907 z późń. zm.).
Redakcja poleca: Ustawa o rachunkowości z komentarzem do zmian (książka)
Przedstawiona wyżej możliwość wykluczenia wykonawcy, jest w mojej ocenie bardzo dobrym sposobem eliminowania z postępowania, wykonawców nierzetelnych. Co jest wyłącznie z pożytkiem dla zamawiającego oraz pewności obrotu. Nie jest rzadkim niestety w praktyce przypadkiem, że wykonawca, który nie wykonał w ogóle zamówienia lub wykonał to zamówienie w sposób nienależyty oraz nie naprawił zamawiającemu szkody, którą ten ostatni poniósł z tego tytułu, przystępuje do kolejnych przetargów, które organizuje ten sam zamawiający. Co może skutkować tym, że bez wprowadzenia do SIWZ, zapytania ofertowego lub zaproszenia do negocjacji przewidzianej wyżej możliwość wykluczenia, taki wykonawca ponownie mógłby realizować dla zmawiającego kolejne zamówienia. Jeżeli jego oferta okazałaby się najkorzystniejsza. Co niestety nie jest rzadkim przypadkiem w praktyce, gdyż wykonawcy tacy, aby wygrać przetarg, oferują bardzo niską cenę za realizację zamówienia. Kosztem naturalnie jakości oraz należytej staranności przy realizacji zamówienia. Natomiast niska cena nadal jest głównym kryterium stosowanych przez zamawiających przy wyborze najkorzystniejszej oferty. Zatem możliwość wykluczenia takiego wykonawcy umożliwia eliminowanie patologii w postaci wykonawców, którzy naruszyli swoje obowiązki zawodowe, a pomimo tego przystępują do kolejnych przetargów.
Powstaje jednak wątpliwość, czy zamawiający, który wie, że wykonawca, który złożył ofertę, w sposób zawiniony poważnie naruszył swoje obowiązki zawodowe w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania, musi wzywać wykonawcę do złożenia wyjaśnień. Wyjaśnienia te miałyby umożliwić wykonawcy udowodnienie, że podjął konkretne środki techniczne, organizacyjne i kadrowe, które mają zapobiec zawinionemu i poważnemu naruszaniu obowiązków zawodowych w przyszłości oraz naprawił szkody powstałe w wyniku naruszenia obowiązków zawodowych lub zobowiązał się do ich naprawienia. Z cytowanego wyżej przepisu obowiązek wzywania do złożenia wyjaśnień nie wynika wprost. Jednakże przepis ten umożliwia wykonawcy udowodnienie, że brak jest podstaw do jego wykluczenia w tym przypadku.
Krajowa Izba Odwoławcza przy Prezesie Urzędu Zamówień Publicznych w wyroku z dnia 1 czerwca 2015 r., sygn. akt: KIO 758/15 (LEX nr 1781777) stwierdziła, że: „dla skutecznego zastosowania podstawy wykluczenia wykonawcy na podstawie art. 24 ust. 2a p.z.p., jeśli zamawiający przewidział ją w SIWZ lub ogłoszeniu o zamówieniu, nie jest konieczne uprzednie wezwanie wykonawcy do wyjaśnień w kwestii ewentualnego wykluczenia, czy to na podstawie powołanego przepisu, czy na podstawie art. 26 ust. 4 p.z.p. Przepis art. 24 ust. 2a zdanie drugie p.z.p. nakłada na zainteresowanego wykonawcę ciężar i - przede wszystkim - inicjatywę w zakresie wykazania, że szkodę powstałą w wyniku naruszenia obowiązków zawodowych naprawił lub zobowiązał się do jej naprawienia, a także, że podjął konkretne środki techniczne, organizacyjne i kadrowe, które mają zapobiec zawinionemu i poważnemu naruszaniu obowiązków zawodowych w przyszłości. Zamawiający nie ma obowiązku sygnalizowania zamiaru wykluczenia na podstawie art. 24 ust. 2a p.z.p., jego podstawy faktycznej, która jest między stronami znana, a także wzywania, by wykonawca przedstawił okoliczności dla niego korzystne, pozwalające mu na oczyszczenie się ze stwierdzonego faktu poważnego wykroczenia zawodowego.”
Wynika z powyższego, że zamawiający chcąc wykluczyć wykonawcę na podstawie w/w przepisu, nie ma obowiązku wzywać wykonawcy, do złożenia jakichkolwiek wyjaśnień. Co w mojej ocenie jest dobrym rozwiązaniem. Wykonawca winien dochować należytej staranności i zapoznać się ze wszystkimi postanowieniami np. SIWZ. Zatem winien wiedzieć po lekturze tych postanowień, że może zostać wykluczony przez zamawiającego, jeżeli w okresie 3 lat przed wszczęciem postępowania, w sposób zawiniony poważnie naruszył obowiązki zawodowe. Czyli już w momencie składania swojej oferty, winien przedstawić dowody, z których wynikałoby, że brak jest podstaw do jego wykluczenia. W innym przypadku musi się liczyć z tym, że zamawiający może go wykluczyć i nie będzie mógł w żadne sposób tego zmienić.
Polecamy serwis: Zamówienia publiczne