Wynika to wprost z treści art. 359 kc. Jednocześnie żaden przepis nie zawiera definicji odsetek. W doktrynie prawniczej przez odsetki rozumie się wynagrodzenie za korzystanie z cudzych pieniędzy. Odsetki mogą mieć również postać „odszkodowania” za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania pieniężnego.
Roszczenie o odsetki, oprócz tego, że musi mieć swoje oparcie w umowie, ustawie lub orzeczeniu sądu zawsze jest powiązane z roszczeniem o zapłatę kwoty zasadniczej. Roszczenie odsetkowe ma charakter akcesoryjny, a więc uboczny. Jest uzależnione od zasadności roszczenia głównego.
Najczęściej podstawą istnienia odsetek jest umowa pomiędzy stronami zobowiązania. Strony zobowiązania w drodze swobody umów mogą dowolnie określić nie tylko termin od którego odsetki będą liczone, ale również ich wysokość – z zastrzeżeniem art. 359 § 2 kc. Z chwilą wejścia w życie ustawy z 7 lipca 2005 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 157, poz. 1316), a zatem z dniem 20 lutego 2006 r., ustawodawca ograniczył maksymalną wysokość odsetek. Maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, bowiem ustawodawca zastrzegł, że strony nie mogą wyłączyć jego stosowania, nawet jeśli strony umówiły się co do stosowania prawa obcego. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe.
Zobacz: Szeroki dostęp do ksiąg wieczystych
Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, z chwilą ich powstania, uzyskuje byt niezależny od długu głównego i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Może więc ono istnieć zarówno po wygaśnięciu wskutek przedawnienia świadczenia głównego, jak i po upływie terminu przedawnienia przewidzianego dla tego roszczenia, jeżeli zostało ono wcześniej spełnione – z jednym zasadniczym zastrzeżeniem.
Co do zasady ustanowiony w art. 118 kc termin przedawnienia roszczeń o świadczenia okresowe stosuje się do roszczeń o odsetki za opóźnienie (czyli 3-letni termin przedawnienia). Roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się jednak najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego.
Zobacz: Księga pierwsza – Część ogólna (art. 1-125)
W braku odmiennego zastrzeżenia co do terminu płatności odsetek (za używane cudzych pieniędzy) są one płatne co roku z dołu, a jeżeli termin płatności sumy pieniężnej jest krótszy niż rok - jednocześnie z zapłatą tej sumy. Przepis te nie ma zastosowania do odsetek należnych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Jest to jednak przepis względnie obowiązujący. Dopuszczalne zatem jest inne oznaczenie terminu płatności odsetek zwykłych. Wówczas roszczenie o ich zapłatę staje się wymagalne w dniu wskazanym w tytule zobowiązania.