Udostępnianie informacji publicznej, w związku ze stosunkowo nowymi regulacjami w tej sprawie, budzi wciąż wiele kontrowersji zarówno wśród urzędników zajmujących się tą materią, jak i wśród osób występujących o jej udostępnienie. Prawo do uzyskania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne jest jednym z podstawowych praw obywatelskich. Prawo to obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. Jego ograniczenie może nastąpić w drodze ustawy i wiązać się z ochroną wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochroną porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. Kwestię uzyskania informacji przetworzonej określa ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.).
Informacja publiczna
Ustawa o dostępie do informacji publicznej definiuje w sposób bardzo lakoniczny informację publiczną. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tejże ustawy jest nią każda informacja o sprawach publicznych. Zważywszy na to, że ustawa nie definiuje jednocześnie terminu sprawa publiczna, częstokroć pojawia się wątpliwość, czy żądana informacja faktycznie jest informacją publiczną. Nie ma niestety metody, która pozwalałaby każdorazowo jednoznacznie stwierdzać, czy dana informacja jest informacją publiczną. Pomocą służyć może tu przede wszystkim art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej, zaliczający do informacji publicznej m.in. informację o długu publicznym, polityce wewnętrznej i zagranicznej oraz ciężarach publicznych. Wyliczenie to nie ma jednak charakteru zamkniętego, przez co lista może być o wiele dłuższa.
Ograniczenie dostępu
Informacja publiczna przysługuje każdemu. Nie ma tu znaczenia, czy występujący o udostępnienie jest osobą fizyczną, osobą prawną czy też jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.
Ograniczenie dostępu określa przede wszystkim art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Chodzi tu o przepisy ustawy o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Kolejne ograniczenia w dostępie do informacji publicznej wynikają z ochrony prywatności osoby fizycznej lub tajemnicy przedsiębiorcy. Ograniczenia takie nie dotyczą dostępu do informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa. Istotne ograniczenie wiąże się także z uzyskaniem informacji przetworzonej.
Informacja przetworzona
Ustawa o dostępie do informacji publicznej nie definiuje terminu informacja przetworzona. W wyroku z 21 listopada 2007 r., sygn. II SAB/Gd 25/2007, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku przeciwstawił informację przetworzoną informacji prostej. O ile informację prostą, w opinii sądu, stanowią dokumenty znajdujące się w posiadaniu organu, o tyle udzielenie informacji przetworzonej wymaga podjęcia dodatkowych czynności polegających na sięgnięciu do dokumentacji źródłowej czy też dokonania analiz, obliczeń, zestawień statystycznych połączonych z zaangażowaniem w ich pozyskaniu określonych środków osobowych i finansowych. W innym wyroku, z 17 października 2006 r., sygn. I OSK 1347/2005, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził, iż udostępnienie informacji przetworzonej wiąże się z koniecznością przeprowadzenia odpowiednich analiz, zestawień, wyciągów, usuwania danych chronionych prawem.
Udzielania informacji
W przeciwieństwie do informacji prostej, przy której od osoby chcącej ją uzyskać nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego, udostępnienie informacji przetworzonej wymaga wykazania, że jej uzyskanie jest uzależnione od istnienia szczególnie istotnego interesu publicznego. Powstaje pytanie, czy istnienie wskazanego interesu powinien wykazać podmiot udostepniający, czy też wnioskodawca? Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 22 lutego 2006 r., sygn. II SA/Wa 1721/2005, jednoznacznie wskazuje, że obowiązek ten spoczywa na wnioskodawcy. Nie jest przy tym niezbędne, aby wskazanie powodów, dla których spełnienie żądania będzie szczególnie istotne dla interesu publicznego, nastąpiło w momencie formułowania i kierowania wniosku, gdyż klient, na tym etapie załatwiania sprawy może nie wiedzieć, iż żąda informacji przetworzonej. Jeżeli okaże się, że żądana informacja jest w istocie informacją przetworzoną, zastosowanie znajduje w takiej sytuacji tryb przewidziany w art. 64 par. 2 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.), tj. wezwanie wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.
Problem niewątpliwie sprawić może rozstrzygnięcie, czy udostępnienie informacji jest szczególnie istotne dla interesu publicznego. Niestety, w przeważającej części przypadków rozstrzygnięcie tej kwestii będzie sprawą czysto uznaniową podmiotu udostępniającego. Zgodnie z przytoczonym wyrokiem WSA w Warszawie z 22 lutego 2006 r. - w zakresie prawa dostępu do informacji - interes publiczny istnieje wówczas, gdy uzyskanie określonych informacji mogłoby mieć znaczenie z punktu widzenia funkcjonowania państwa, np. w konsekwencji usprawniałoby działanie jego organów.
Odmowa informacji
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej odmowa udzielenia informacji publicznej następuje w drodze decyzji, w której, co istotne, należy wskazać imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji. Na rozpoznanie odwołania od tej decyzji przysługuje 14 dni. W sytuacji gdyby organ odmówił udostępnienia informacji w drodze zwykłego pisma, klientowi przysługuje prawo domagania się wydania decyzji w trybie skargi na bezczynność organu (postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 stycznia 2007 r., sygn. II SA/Wa 1932/2006).
INFORMACJA PUBLICZNA I ORGANY ADMINISTRACJI
Udostępniać informacji publicznej muszą władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, takie jak:
• organy władzy publicznej,
• organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
• podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
• podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
• podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
EWELINA TOMASZEWSKA
gp@infor.pl
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 61 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483).
• Ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. nr 112, poz. 1198 ze zm.).