Zgodnie z regulacjami obowiązującego kodeksu postępowania administracyjnego, organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2 kpa). Organ odwoławczy ma także możliwość przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję (art. 136 § 1 kpa).
Decyzja kasatoryjna to absolutny wyjątek…
Kolejną z istotnych zmian procedury administracyjnej wynikającą z ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw, jest wprowadzenie do systemu prawnego rozwiązań, o których stanowi nowy art. 136 § 2, 3 i 4 kpa, a które w świetle przyjmowanych założeń zapewnić mają skrócenie czasu trwania procedur administracyjnych i ograniczenie liczby zapadających w sprawie rozstrzygnięć kasatoryjnych. W ramach przyjętych celów, wydawanie przez organ odwoławczy decyzji kasatoryjnej w trybie art. 138 § 2 kpa stanowić ma absolutny wyjątek. Zgodnie z brzmieniem nowego art. 136 § 2 kpa, jeżeli decyzja została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie, na zgodny wniosek wszystkich stron zawarty w odwołaniu, organ odwoławczy przeprowadza postępowanie wyjaśniające w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, organ odwoławczy może zlecić przeprowadzenie określonych czynności postępowania wyjaśniającego organowi, który wydał decyzję.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Zasada powyższa znajdować będzie zastosowanie także wówczas, gdy wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postępowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia sprawy zawrze w odwołaniu tylko jedna ze stron, a pozostałe strony wyrażą na to niezbędną zgodę. W takim przypadku obowiązkiem organu I instancji (art. 131 kpa) będzie zawiadomienie pozostałych stron postępowania o wniesieniu odwołania zawierającego wniosek o przeprowadzenie przez organ odwoławczy postepowania wyjaśniającego w zakresie niezbędnym dla merytorycznego załatwienia sprawy, ze wskazaniem, że w terminie 14 dni mogą wyrazić zgodę na żądany we wniosku zakres działania organu odwoławczego. Nadmienić trzeba w tym miejscu, że w przypadku braku zgody wszystkich stron postępowania, organ odwoławczy nie będzie zobligowany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie istotnym do załatwienia sprawy (w trybie art. 136 § 2 i 3 kpa), lecz będzie mógł przeprowadzić postępowanie wyjaśniające tylko w zakresie, o którym mowa w art. 136 § 1 kpa, a więc poprzez ewentualne przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego (w celu merytorycznego rozpoznania sprawy), bądź zastosować art. 138 § 2 kpa i wydać w sprawie decyzję kasatoryjną.
Z uzasadnienia do projektu nowelizacji wynika, że dzięki omawianym zmianom, strona zyskać ma większy wpływ na zakres, w jakim okoliczności jej sprawy zostaną rozpoznane merytorycznie, przy czym jak podkreśla się, wprowadzone rozwiązania nie stoją w opozycji do, wyrażającego zasadę dwuinstancyjności postępowania, art. 78 Konstytucji RP, którą w tym wypadku postrzegać należy jako uprawnienie strony do żądania dwukrotnego merytorycznego rozpoznania sprawy. Wprowadzenie powyższych rozwiązań ma, zdaniem projektodawców, ograniczyć sytuacje, w których organy odwoławcze pomimo możliwości merytorycznego załatwienia sprawy, przekazują sprawę organowi I instancji do ponownego rozpoznania.
W świetle czynionych rozważań należy wskazać, iż w sytuacji ziszczenia się przesłanek z art. 136 § 2 i 3 kpa tj. powstania po stronie organu odwoławczego obowiązku przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie pozwalającym na wydanie przez ten organ decyzji merytorycznej w sprawie, organ odwoławczy nie będzie mógł wydać w sprawie decyzji kasatoryjnej w trybie art. 138 § 2 kpa, tj. nie będzie mógł uchylić zaskarżonej decyzji i przekazać sprawy do ponownego rozpoznania organowi I instancji (art. 138 § 2b kpa). W takich okolicznościach organ odwoławczy będzie mógł wydać wyłącznie decyzję, o której stanowi art. 138 § 1 i § 4 kpa tj. utrzymującą w mocy zaskarżoną decyzję; uchylającą zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzekającą co do istoty sprawy, albo uchylającą zaskarżoną decyzję i umarzającą postępowanie w I instancji w całości lub w części. W świetle art. 138 § 4 kpa, organ odwoławczy będzie mógł także uchylić decyzję i zobowiązać organ I instancji do wydania decyzji o określonej treści w sytuacji, kiedy przepis przewiduje wydanie decyzji na blankiecie urzędowym, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji.
Polecamy: Gazeta Samorządu i Administracji
W kontekście powyższego zauważyć trzeba, iż wprowadzenie przez ustawodawcę możliwości żądania przez strony przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w zakresie istotnym dla merytorycznego załatwienia sprawy w drodze decyzji przez organ odwoławczy nie będzie miało charakteru absolutnego. Zgodnie z przyjętymi rozwiązaniami, organ odwoławczy będzie mógł odmówić przeprowadzenia takiego postępowania jeśli byłoby to dla tego organu nadmiernie utrudnione (art. 136 § 4 kpa). Zgodnie z uzasadnieniem do projektu, oznacza to, że ze względu na środki organizacyjne, materialne, techniczne itp., jakimi dysponuje organ odwoławczy, przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego wiązałoby się z trudnościami, kosztami lub długotrwałością postępowania, które są niewspółmierne do celu i znacznie większe niż gdyby tych samych czynności dokonał w sprawie organ I instancji. Każdorazowe wystąpienie ww. przesłanek umożliwiających odejście przez organ odwoławczy od konieczności zastosowania art. 136 § 2 i 3 kpa, będzie jednak musiało zostać przez ten organ skrupulatnie uzasadnione.
Wytyczne co do wykładni przepisu prawa
Niezależnie od omówionych powyżej rozwiązań, na uwagę zasługuje także wprowadzenie regulacji zawartej w art. 138 § 2a kpa, w świetle której, jeżeli organ I instancji dokonał w zaskarżonej decyzji błędnej wykładni przepisów prawa, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, w decyzji kasatoryjnej wydawanej w trybie art. 138 § 2 kpa, organ odwoławczy określa także wytyczne w zakresie wykładni tych przepisów. Zdaniem projektodawców, niezależnie od tego, że decyzja kasatoryjna jest wydawana w przypadku istotnych braków w zakresie ustalenia stanu faktycznego sprawy, w przypadku gdy organ dokonał błędnej wykładni przepisów prawa, które zdaniem organu odwoławczego mogą znaleźć zastosowanie w sprawie, zasadne jest ograniczenie ryzyka ponowienia tych błędów przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Omawiane regulacje przeciwdziałać mają sytuacji, w której organ odwoławczy koncentruje się jedynie na uchybieniach dotyczących ustalenia stanu faktycznego, mimo, że z zaskarżonej decyzji wynika, że organ I instancji błędnie interpretuje przepisy, które mogą znaleźć zastosowanie w sprawie. Wskazanie ww. błędów już w decyzji kasatoryjnej pozwolić ma uniknąć ich powielania już po prawidłowym ustaleniu stanu faktycznego przez organ I instancji, czyli na etapie merytorycznego załatwiania sprawy.
Joanna Kostrzewska
radca prawny, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl