Zasady ogólne postępowania administracyjnego wyznaczają pewien zbiór przepisów wskazujących organom administracji publicznej w jaki sposób mają prowadzić postępowanie administracyjne. Nie są to jedynie wskazówki czy podpowiedzi. Zasady ogólne stanowią normy prawne, których naruszenie równa się naruszeniu prawa.
Do nowelizacji wyróżniano 14 zasad ogólnych. Były to m.in. zasada legalności, praworządności, zasada zaufania do władzy publicznej czy też zasada dwuinstancyjności. Na skutek zmian do k.p.a. wprowadzono kilka nowych zasad, a także kilka zmodyfikowano poprzez zmianę brzmienia treści przepisu, który wyznaczał określoną zasadę.
Zasada zaufania do władzy publicznej
Zasada proporcjonalności została wprowadzona poprzez zmianę brzmienia zasady zaufania do władzy publicznej. Została ona uregulowana w art.8§1 k.p.a. Według tej zasady, organy władzy publicznej powinny działać w sposób, który będzie budził zaufania uczestnika postępowania do władzy publicznej.
Zaufanie obywatela do władzy publicznej to fundamentalna kwestia. Aby to zaufanie utrzymać organ jest zobowiązany do orzekania w sposób przejrzysty, rzetelny a także bezstronny.
Gwarancją przestrzegania zasady zaufania do władzy publicznej są m.in. przepisy o wyłączeniu pracownika/członka organu kolegialnego/organu. W sytuacji, w której pojawi się wątpliwość co do zachowania bezstronności przez pracownika/organ, należy wyłączyć go od rozstrzygania w danej sprawie. Bezstronność w rozstrzyganiu sprawia, że obywatele nie wątpią w uczciwość organu.
Zobacz: Ustrój i jednostki
Słusznie zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie, że z racji obowiązku działania organów w sposób budzący zaufanie do władzy publicznej, organ (zwłaszcza w przypadku stosowaniu sankcji) nie powinien negatywnie dla strony interpretować wieloznacznych okoliczności sprawy, w sytuacji, gdy do powstania takiej wieloznaczności przyczynił się inny organ administracji publicznej. (wyrok WSA w Krakowie z dnia 31 października 2016 r. III SA/Kr 670/16).
Nowe brzmienie
Jak zostało już wspomniane, na skutek nowelizacji art.8§1 otrzymał nowe brzmienie. W ten sposób zasada zaufania do władzy publicznej zamieniła się w zasadę proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Ustawodawca nadając nowe brzmienie wskazuje wytyczne jakimi powinien kierować się organ administracji publicznej aby działać w sposób budzący zaufanie. Tak więc działanie organu powinno cechować się proporcjonalnością, bezstronnością i równością uczestników postępowania.
Proporcjonalność (adekwatność) działania organu
W świetle omawianego przepisu proporcjonalność oznacza, że organy stosują środki mające wpływ na prawa lub interesy osób prywatnych tylko w razie potrzeby i w zakresie wymaganym do osiągnięcia zamierzonego celu.
Oznacza to, że w toku postępowania administracyjnego, organ podejmując czynności powinien mieć na uwadze interesy stron i ingerować w nie jedynie wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne do osiągnięcia zamierzonego celu, w szczególności załatwienia sprawy zgodnie z przepisami prawa. Środki użyte przez organ powinny mieć jak najmniej dolegliwy charakter.
Z uzasadnienia do ustawy nowelizującej k.p.a. wynika, że część zmian została zainspirowana prawem europejskim, w tym Europejskim Kodeksem Dobrej Praktyki Administracyjnej (dalej: e.k.d.p.a.).
Z art. 6 e.k.d.p.a. wynika, że urzędnik zapewnia, że działania podjęte w toku postępowania administracyjnego będą proporcjonalne. Urzędnik powinien starać się unikać ograniczania praw obywateli lub nakładania na nich obciążeń, jeśli ograniczenia te bądź obciążenia byłyby niewspółmierne do celu prowadzonych działań.
Podsumowanie
Ustawodawca w uzasadnieniu do ustawy nowelizującej k.p.a. wskazuje na potrzebę zwiększenia zaufania obywatela do państwa, a także wskazuje jak ważną rolę pełni zaufanie obywatela do władzy publicznej. Wskazanie wytycznych jakimi powinien kierować się organ przy prowadzeniu postępowania wydaje się być dobrym posunięciem. Wprowadzenie zasady proporcjonalności chronić też będzie jednostkę przed nadmierną ingerencją organu w jej swobodę.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)
Wyrok WSA w Krakowie z dnia 31 października 2016 r. (III SA/Kr 670/16)
Decyzja w sprawie Kodeksu Dobrej Praktyki Administracyjnej z dnia 29 września 2011 r. (Dz.U.UE.C.2011.285.3)