Obowiązek równego traktowania stron w postępowaniu administracyjnym stanowi realizację zasady zaufania do władzy publicznej. Jak zauważył Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 26 października 1984 r. (II SA 1161/84), zasada równości obywateli wobec prawa ma charakter fundamentalny. Do 1 czerwca 2017 r. nie była ona wyrażona w konkretnych przepisach prawa materialnego i postępowania administracyjnego i jej stosowanie wynikało z norm konstytucyjnych.
Do 1 czerwca obowiązek równego traktowania stron wynikał z Konstytucji RP (art. 32), orzecznictwa (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 sierpnia 1983 r. I SA 367/83), a także pośrednio z zasady zaufania obywatela do władzy publicznej.
W świetle Konstytucji RP, równe traktowanie polega na równości wszystkich wobec prawa, a także na równym traktowaniu wszystkich przez władze publiczne. Ponadto równość przejawia się także w braku możliwości dyskryminowania kogokolwiek życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Z zasady zaufania do władzy publicznej wynika obowiązek równego traktowania stron w postępowaniu. Nie jest możliwe udzielenie zaufania organowi, który w nierówny sposób traktuje uczestników postępowania.
Zasada proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania
Od 1 czerwca w Kodeksie postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) funkcjonuje zasada równego traktowania. Ustawodawca wprowadził ją poprzez nadanie nowego brzmienia, wyrażonej w art. 8 § 1 zasadzie zaufania do władzy publicznej, zmieniając tą zasadę w zasadę proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Zgodnie z nowym brzmieniem, organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.
W świetle omawianego przepisu, równe traktowanie oznacza, że wszystkie strony znajdujące się w takiej samej sytuacji powinny być traktowane w porównywalny sposób, bez jakichkolwiek przejawów dyskryminacji.
Inspiracja prawem europejskim
Wprowadzenie zasady równego traktowania było wzorowane, podobnie jak wiele innych zmian, na Europejskim Kodeksie Dobrej Praktyki Administracyjnej (dalej: e.k.d.p.a.). Art. 5 e.k.d.p.a. wyznacza tzw. zasadę niedyskryminowania.
Zgodnie z tym przepisem, przy rozpatrywaniu wniosków jednostek i przy podejmowaniu decyzji urzędnik zapewnia przestrzeganie zasady równego traktowania. Pojedyncze osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji są traktowane w podobny sposób.
Każda różnica w traktowaniu, musi zostać usprawiedliwiona przez urzędnika usprawiedliwionymi, obiektywnymi oraz istotnymi właściwościami danej sprawy.
Ponadto, urzędnikowi nie wolno dopuścić się nieusprawiedliwionego, nierównego traktowania jednostek ze względu na ich narodowość, płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub wyznanie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
Podsumowanie
Jak wynika z uzasadnienia nowelizacji k.p.a., jednym z jej celów było zwiększenie poziomu zaufania obywatela do władzy publicznej. Ponieważ, jak już zostało wspomniane, nie jest możliwe uzyskanie zaufania obywatela bez równego traktowania, konieczne było podkreślenie znaczenia równego traktowania stron przez organy władzy publicznej.
Uwypuklenie równego traktowania ma na celu zapewnić obywatelowi, że organ będzie jeszcze poważniej traktował znaczenie tej zasady.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)
Decyzja w sprawie Kodeksu Dobrej Praktyki Administracyjnej z dnia 29 września 2011 r. (Dz.U.UE.C.2011.285.3)
Wyrok NSA z dnia 26 października 1984 r. (II SA 1161/84)
Wyrok NSA z dnia 10 sierpnia 1983 r. (I SA 367/83)