Zasada bezstronności po 1 czerwca 2017 r.

Według autorów najnowszej nowelizacji k.p.a. przed 1 czerwca, kodeksowy zbiór zasad ogólnych postępowania administracyjnego nie zawierał odpowiednich gwarancji dla stron postępowania. W uzasadnieniu wskazywano, że standardy postępowania administracyjnego powinny zostać uzupełnione o standardy jakie wyznacza Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Administracyjnej (dalej: e.k.d.p.a.), a także o rozwiązania adekwatne do zmian w administracji publicznej.

Celem zmiany przepisów k.p.a. było także zwiększenie zaufania obywateli do organów władzy publicznej a także do wydawanych przez te organy rozstrzygnięć. Ustawodawca, próbując zrealizować ten cel, modyfikuje brzmienie zasady zaufania do władzy publicznej. Na skutek zmiany brzmienia, otrzymujemy zasady proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.

Stan sprzed 1 czerwca

Zasadę zaufania do władzy publicznej wyrażał art. 8 § 1 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem, organy władzy publicznej mają działać w sposób, który będzie budził zaufania uczestnika postępowania do władzy publicznej.

Opisywana zasada jest ściśle powiązana z zasadą praworządności, uwzględniania z urzędu interesu społecznego i słusznego interesu strony. Potwierdza to orzecznictwo m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 15 listopada 2006 r., (II GSK 183/06). Ten związek wynika z faktu, że zasada zaufania ma charakter fundamentalny i to od niej pochodzi wiele innych zasad (np. zasada praworządności), których przestrzeganie zapewnia zaufanie obywatela do organów władzy publicznej.

Zasada ta, jak każda inna, ma swoje gwarancje jej przestrzegania. Jedną z nich jest obowiązek organu dokładnego uzasadniania (faktycznego i prawnego) stronom podjętej decyzji. Takie uzasadnienie powinno zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Zobacz: Ustrój i jednostki

Brak wskazania podstawy prawnej decyzji przez organ stanowi przesłankę do stwierdzenia nieważności tej decyzji.

Nowe brzmienie  

Jak juz zostało wspomniane, zasada zaufania do władzy publicznej otrzymała nowe brzmienie na skutek czego powstały zasady proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania. Nadanie nowego brzmienia miało swoją inspirację w art. 8 e.k.d.p.a.

Zgodnie z tym przepisem, urzędnik jest bezstronny i niezależny. Powinien powstrzymać  się od jakichkolwiek arbitralnych działań, które mogłyby mieć negatywny wpływ na sytuację jednostek, jak również od wszelkich form uprzywilejowanego traktowania, bez względu na motywy takiego postępowania.

Urzędnik nie może kierować się wpływami zewnętrznymi jakiegokolwiek rodzaju, w tym wpływami politycznymi, ani interesem osobistym. Nie może także brać udziału w podejmowaniu decyzji w sprawach dotyczących jego własnego interesu lub interesu rodziny, krewnych, przyjaciół i znajomych.

Od 1 czerwca organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, kierując się zasadami proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania.

Zasada bezstronności oznacza więc, że organy administracji i ich pracownicy nie powinni w swych działaniach kierować się jakimikolwiek interesami czy motywami pozaprawnymi, które mogą naruszać interesy stron.

Podsumowanie

Zasada bezstronności, jeszcze przed nowelizacją przepisów miała swe odbicie w postępowaniu administracyjnym. Przejawiało się to m.in. w instytucji wyłączenia pracownika/organu/członka organu kolegialnego, w sytuacji w której zachodziło podejrzenie co do niezachowania przez niego bezstronności.

Wypunktowanie tej zasady ma na celu zasygnalizowanie obywatelowi, że bezstronność w rozstrzyganiu spraw przez organy jest wartością kluczową. W przypadku podejrzenia, że organ/pracownik organu nie jest bezstronny w rozstrzyganiu danej sprawy, nie jest możliwe zapewnienie zaufania obywatela do organów władzy publicznej.

Opracowano na podstawie:

Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 23; ost. zm. Dz.U. z 2016 r. poz. 2138)

Decyzja w sprawie Kodeksu Dobrej Praktyki Administracyjnej z dnia 29 września 2011 r. (Dz.U.UE.C.2011.285.3)

Wyrok NSA z dnia 15 listopada 2006 r., (II GSK 183/06).