Wprawdzie obowiązujące regulacje prawne (ustawa o pracownikach samorządowych i rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu dokonywania ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych) tworzą system rekrutacji i okresowych ocen kwalifikacyjnych w oparciu o profesjonalizm, to jednak nadmierna ogólność tych uregulowań nie gwarantuje autentycznej oceny kompetencji urzędnika.
Rozumienie art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach samorządowych sprzyja nieograniczonej dowolności w ocenie przydatności osoby na stanowisko urzędnicze. Rozwiązaniem tego problemu byłyby zapewne egzaminy kwalifikacyjne prowadzone przez odpowiednio wykwalifikowane osoby, a nie przez urzędników nieposiadających kompetencji pozwalających oceniać wiedzę i umiejętności przyszłych urzędników. Często ocen dokonują osoby o niższych kwalifikacjach niż kwalifikacje starającego się o posadę kandydata. W polskiej administracji jest to zjawisko powszechne i negatywne.
Okresowa ocena kwalifikacyjna, zwłaszcza obowiązkowy jej element dotyczący oceny umiejętności stosowania odpowiednich przepisów bądź kryterium dodatkowe dotyczące wiedzy specjalistycznej, staje się fikcją, jeżeli element ten nie był rzetelnie badany podczas rekrutacji. Faktem jest minimalny udział w kadrach samorządowych, np. prawników czy ekonomistów, choć stosowanie prawa w szerokim tego słowa znaczeniu jest priorytetowym zadaniem każdego urzędnika, zwłaszcza urzędnika samorządowego, którego działania i decyzje bezpośrednio wpływają na realizację praw obywateli w państwie, urzeczywistniając ideę państwa prawa.
Ocena kwalifikacji urzędnika następuje także przy badaniu zasadności skargi złożonej przez osobę trzecią w związku z niewłaściwą realizacją zadań (art. 227 k.p.a.). Działania te prowadzone są w ramach sprawowanego nadzoru i nie dają pełnego obrazu kompetencji, gdyż z reguły dotyczą wycinka, a nie całokształtu pracy urzędnika.
Obraz kompetencji urzędnika w szerszym zakresie zarysowuje się ponadto przy kontrolach, a w szczególności kontrolach NIK (art. 203 ust. 2 Konstytucji RP), nadzoru przez wojewodę czy regionalne izby obrachunkowe (art. 171 ust. 2 Konstytucji RP), a także oceny podejmowanych decyzji przez organy odwoławcze (wojewoda, samorządowe kolegia odwoławcze) w prowadzonych postępowaniach administracyjnych (art. 17 k.p.a.). Efekty tych postępowań powinny stanowić przyczynek do dokonania przez zwierzchnika oceny osoby zatrudnionej na stanowisku urzędniczym pod względem jej przydatności do tej pracy, a w razie stwierdzenia poważnych lub licznych uchybień w jakości pracy wyciągnięcia konsekwencji dyscyplinarnych.
WNIOSEK
Kwalifikacje urzędnika powinny podlegać ocenie także w ramach bieżącego nadzoru ogólnego, a w szczególności w sytuacji stwierdzenia nieprawidłowości, jeżeli mają one związek z brakiem wymaganych umiejętności.
PODSTAWA PRAWNA
n Art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593 ze zm.).
n Art. 17, 227 ustawy z z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071).
Izabela Dziewulska-Gaj
główny specjalista w wydziale kontroli i audytu wewnętrznego Urzędu Miasta Opole