Obowiązujące od 1 kwietnia 2009 r. rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (dalej: rozporządzenie) określa m.in.: warunki i sposób wynagradzania pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (w tym minimalny poziom wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach), warunki przyznawania i wypłacania dodatku za wieloletnią pracę, a także warunki ustalania prawa do nagrody jubileuszowej i jej wypłacania oraz warunki ustalania prawa do jednorazowej odprawy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy i jej wypłacania.
Pozostałe kwestie dotyczące wynagrodzeń pracowników pracodawca powinien był uregulować w terminie do końca czerwca 2009 r. w obowiązującym u niego regulaminie wynagradzania.
W regulaminie wynagradzania pracodawca określa m.in.: szczegółowe warunki wynagradzania – w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego, oraz wymagania kwalifikacyjne pracowników samorządowych. Ponadto pracodawca może w nim również uregulować:
• warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż nagroda jubileuszowa,
• warunki i sposób przyznawania dodatku funkcyjnego i specjalnego, przyznanego z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań oraz innych dodatków.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek mają obowiązek określić maksymalne miesięczne wynagrodzenie kierowników i zastępców kierowników jednostek pomocy społecznej.
Wysokość wynagrodzenia pracowników samorządowych powinna być odpowiednia do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji.
Wynagrodzenie zasadnicze
Podstawowym składnikiem wynagrodzenia pracowników samorządowych jest wynagrodzenie zasadnicze. Przepisy obecnie obowiązującego rozporządzenia w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych określają poziom minimalnego, miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i minimalną kategorię zaszeregowania pracowników instytucji pomocy społecznej. Tabele z opisami stanowisk, stopniami zaszeregowania i stawkami pensji znajdują się w załącznikach do nowego rozporządzenia. Przykładowo – w I kategorii zaszeregowania minimalne wynagrodzenie zasadnicze wskazane jest na poziomie 1100 zł, natomiast w najwyższej, XIX kategorii zaszeregowania, minimalne wynagrodzenie zasadnicze wynosi 1700 zł. Maksymalną wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracodawca określa w obowiązującym u niego regulaminie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych.
Obowiązujące przepisy dają pracodawcom samorządowym możliwość określenia pracownikom wyższych stawek wynagrodzenia minimalnego niż wskazane w rozporządzeniu. W przypadku podwyższenia minimalnego wynagrodzenia zasadniczego należy tę kwestię wskazać w regulaminie wynagradzania obowiązującym u konkretnego pracodawcy.
Wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracownika musi się mieścić w przedziale płac ustalonym dla konkretnego stanowiska. Nie może być niższa od minimalnej stawki zaszeregowania i wyższa od maksymalnej stawki zaszeregowania.
Dodatek za wieloletnią pracę
Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje po 5 latach pracy w wysokości 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego i wzrasta o 1% za każdy dalszy rok pracy – aż do osiągnięcia 20% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę wlicza się wszystkie poprzednio zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (np. okres pobierania stypendium szkoleniowego).
Dodatek za wieloletnią pracę wypłacany jest w terminie wypłaty wynagrodzenia:
• począwszy od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym pracownik nabył prawo do dodatku lub wyższej stawki dodatku – jeżeli nabycie prawa nastąpiło w ciągu miesiąca (przykład 1a),
• za dany miesiąc – jeżeli nabycie prawa do dodatku lub wyższej stawki dodatku nastąpiło pierwszego dnia miesiąca (przykład 1b).
PRZYKŁAD 1
a) Pracownik pracuje w Gminnym Ośrodku Pomocy od 15 października 2004 r. (wcześniej nigdzie nie pracował). Od listopada 2009 r. pracodawca ma zatem obowiązek wypłacić mu po raz pierwszy dodatek za wieloletnią pracę w wysokości 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
b) Pracownica od 1 marca 2000 r. jest zatrudniona w miejskim ośrodku pomocy społecznej. Wcześniej, przez okres 2 lat i 3 miesięcy, była zatrudniona w urzędzie gminy. W grudniu 2009 r. pracodawca ma zatem obowiązek wypłacić jej dodatek za wieloletnią pracę w wysokości 12% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje pracownikowi samorządowemu za dni, za które otrzymuje wynagrodzenie, oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik otrzymuje z tego tytułu zasiłek z ubezpieczenia społecznego.
Jeżeli praca w instytucji pomocy społecznej stanowi dodatkowe zatrudnienie pracownika, to do okresu dodatkowego zatrudnienia nie zalicza się okresu zatrudnienia podstawowego.
W sytuacji gdy pracownik wykonuje pracę w instytucji opieki społecznej w ramach urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę w celu wykonywania tej pracy, to do okresu dodatkowego zatrudnienia podlegają zaliczeniu zakończone okresy zatrudnienia podstawowego oraz okres zatrudnienia u pracodawcy, który udzielił urlopu – do dnia rozpoczęcia tego urlopu.
Nagroda jubileuszowa
Wysokość nagrody jubileuszowej zależy od lat pracy i kształtuje się na poziomie:
• po 20 latach pracy – 75% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 25 latach pracy – 100% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 30 latach pracy – 150% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 35 latach pracy – 200% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 40 latach pracy – 300% wynagrodzenia miesięcznego,
• po 45 latach pracy – 400% wynagrodzenia miesięcznego.
Prawo do nagrody jubileuszowej nabywa pracownik w dniu upływu okresu uprawniającego do tej nagrody albo w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających nagrody jubileuszowe.
W przypadku równoczesnego pozostawania przez pracownika pomocy społecznej w więcej niż w jednym stosunku pracy, do okresu pracy uprawniającego do nagrody jubileuszowej wlicza się jeden z tych okresów.
Pracodawca wypłaca pracownikowi pomocy społecznej nagrodę jubileuszową niezwłocznie po nabyciu przez niego prawa do tej nagrody.
Podstawą do obliczenia nagrody jubileuszowej pracownika samorządowego jest wynagrodzenie przysługujące mu w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli dla pracownika jest to korzystniejsze – wynagrodzenie przysługujące mu w dniu wypłaty nagrody jubileuszowej. W sytuacji gdy pracownik samorządowy nabył prawo do nagrody jubileuszowej będąc zatrudniony w innym wymiarze czasu pracy niż w dniu jej wypłaty, to podstawą do obliczenia nagrody jest wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w dniu nabycia prawa do tej nagrody.
W przypadku ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, pracownikowi samorządowemu, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy (przykład 2).
PRZYKŁAD 2
Pracownik miejskiego ośrodka pomocy społecznej przeszedł 28 sierpnia 2009 r. na emeryturę. W dniu 17 grudnia 2009 r. nabył prawo do nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy. A zatem od dnia rozwiązania stosunku pracy do dnia nabycia prawa do nagrody jubileuszowej pracownikowi brakowało mniej niż 12 miesięcy. W tej sytuacji pracodawca był zobligowany wypłacić pracownikowi w dniu rozwiązania stosunku pracy nagrodę jubileuszową za 40 lat pracy, która stanowi 300% wynagrodzenia miesięcznego.
Jeżeli w dniu wejścia w życie przepisów wprowadzających zaliczalność do okresów uprawniających do świadczeń pracowniczych okresów niepodlegających dotychczas wliczeniu upływa okres uprawniający pracownika samorządowego do dwóch lub więcej nagród jubileuszowych, wypłaca mu się tylko jedną nagrodę – najwyższą z przysługujących (przykład 3).
PRZYKŁAD 3
Pracownik jednostki pomocy społecznej 15 września 2009 r. przedstawił pracodawcy dokumenty potwierdzające nabycie
przez niego prawa do dwóch nagród jubileuszowych – tj. nagrody za 20 lat pracy oraz za 25 lat pracy. W związku z tym pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi tylko nagrodę wyższą, tj. nagrodę za 25 lat pracy, która jest równa 100% wynagrodzenia miesięcznego.
Natomiast pracownikowi, który w dniu wejścia w życie powyższych przepisów ma okres zatrudnienia (wraz z innymi okresami wliczanymi do tego okresu) dłuższy niż wymagany do nagrody jubileuszowej danego stopnia – a w ciągu 12 miesięcy od tego dnia upłynie okres uprawniający go do nagrody jubileuszowej wyższego stopnia – to nagrodę niższą wypłaca się w pełnej wysokości, a w dniu nabycia prawa do nagrody wyższej – wypłaca się dodatkowo różnicę między kwotą nagrody wyższej a kwotą nagrody niższej (przykład 4).
Czytaj także: Regulamin premiowania>>
PRZYKŁAD 4
Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej 10 czerwca 2009 r. wypłacił pracownikowi socjalnemu nagrodę jubileuszową za 30 lat pracy. W dniu 3 września 2009 r. pracownik ten przedstawił dokumenty, z których wynikało, że 10 grudnia 2009 r. nabędzie prawo do nagrody jubileuszowej za 35 lat pracy. Tak więc w dniu nabycia prawa do wyższej nagrody jubileuszowej pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi różnicę między kwotą nagrody wyższej – za 35 lat pracy a kwotą nagrody niższej – za 30 lat pracy.
Odprawa emerytalna i rentowa
Odprawa emerytalna lub rentowa przysługuje w wysokości:
• po 10 latach pracy – dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• po 15 latach pracy – trzymiesięcznego wynagrodzenia,
• po 20 latach pracy – sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Trzynastka
Pracownik zatrudniony w jednostce pomocy społecznej nabywa prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Gdyby nie przepracował całego roku kalendarzowego u danego pracodawcy, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego – pod warunkiem że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy.
Przepracowanie przez pracownika instytucji pomocy społecznej co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do trzynastki nie jest wymagane m.in. w razie:
• rozwiązania stosunku pracy w związku z:
– przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo rentę z tytułu niezdolności do pracy lub świadczenie rehabilitacyjne,
– przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,
– likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,
– likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją;
• podjęcia zatrudnienia:
– w wyniku przeniesienia służbowego,
– na podstawie powołania lub wyboru,
– w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,
– w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją;
• korzystania z urlopu wychowawczego;
• wygaśnięcia stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.
Pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego w sytuacji:
• nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy trwającej dłużej niż dwa dni,
• stawienia się do pracy lub przebywania w pracy w stanie nietrzeźwości,
• wymierzenia pracownikowi kary dyscyplinarnej wydalenia z pracy lub ze służby,
• rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Dodatkowe wynagrodzenie roczne pracownika stanowi 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie.
Trzynastkę należy wypłacić nie później niż do końca marca roku kalendarzowego, następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie. Wyjątkiem jest sytuacja rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy w związku z likwidacją pracodawcy. Wówczas wynagrodzenie roczne wypłaca się pracownikowi w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Czytaj także: Ekwiwalent za urlop proporcjonalny>>
Dodatek funkcyjny
O wysokości dodatku funkcyjnego, przyznanego kierownikom jednostek opieki społecznej i ich zastępcom, decyduje wójt (burmistrz, prezydent miasta). Istnieje jednak warunek, który ogranicza kwotę tego dodatku. Jego wysokość musi się mieścić w limicie maksymalnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego zarządzeniem kierownika jednostki samorządu terytorialnego. Natomiast pozostałym pracownikom jednostek pomocy społecznej warunki, wysokość i sposób przyznawania dodatku funkcyjnego określa ich pracodawca w obowiązującym u niego regulaminie wynagradzania.
Dodatek specjalny
Dodatek specjalny może być przyznany pracownikowi z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań.
Nagrody
Za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej pracownikowi samorządowemu (zatrudnionemu np. w instytucjach pomocy społecznej) może być przyznana nagroda.
Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe
Pracownik samorządowy – w sytuacji gdy wymagają tego potrzeby jednostki, w której jest zatrudniony – na polecenie przełożonego ma obowiązek wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych. W wyjątkowych przypadkach jest zobowiązany świadczyć pracę także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje mu do wyboru: wynagrodzenie za godziny nadliczbowe albo czas wolny w tym samym wymiarze. Na wniosek pracownika wolny czas może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Dodatek do wynagrodzenia pracownika socjalnego
Zgodnie z art. 121 ust. 3a ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, do którego podstawowych obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku – w tym przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych poza siedzibą jednostki – przysługuje wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł. W sytuacji gdy pracownik socjalny jest zatrudniony w mniejszym wymiarze czasu pracy, dodatek ten przysługuje w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy.
ANNA RYL
Podstawy prawne
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. Nr 223, poz. 1458)
• Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362)
• Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 104, poz. 711)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 50, poz. 398)