Ile kolejnych umów na czas określony można zawrzeć z takim pracownikiem? Czy, zatrudniając pracownika, który wcześniej pracował w służbie cywilnej, można zawrzeć umowę na czas określony (np. 5 lat), czy trzeba na czas nieokreślony?
Z pracownikiem służby cywilnej, który wcześniej nie pracował w tej służbie, po upływie umowy o pracę na okres 12 miesięcy można zawrzeć kolejną umowę na czas określony. Przy zatrudnianiu pracownika, który wcześniej pracował w służbie cywilnej, również dopuszczalne jest podpisanie z nim drugiej umowy o pracę na czas określony.
Z tym samym pracownikiem z reguły można zawrzeć dwie następujące po sobie umowy na czas określony. Chociaż przepisy nie określają okresu, na jaki można podpisać umowę o pracę na czas określony z osobami pracującymi już wcześniej w służbie cywilnej, to jednak zawarcie takiej umowy na długi okres może zostać uznane za obejście przepisów dotyczących ochrony trwałości stosunku pracy.
Stosunek pracy pracownika służby cywilnej nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony. W przypadku osób podejmujących po raz pierwszy pracę w służbie cywilnej, umowę o pracę zawiera się na czas określony 12 miesięcy – z możliwością wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. O tym, jakiego pracownika można uznać za osobę podejmującą po raz pierwszy pracę w służbie cywilnej, stanowi art. 35 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej: usc).
Za osobę podejmującą po raz pierwszy pracę w służbie cywilnej należy uznać osobę, która:
● nie była wcześniej zatrudniona w służbie cywilnej na czas nieokreślony,
● nie była zatrudniona w służbie cywilnej na czas określony 12 miesięcy i nie otrzymała pozytywnej pierwszej oceny w służbie cywilnej (tj. pierwszej oceny swojej pracy, dokonanej przez przełożonych),
● nie jest zatrudniana w służbie cywilnej po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej (wskutek wypowiedzenia stosunku służbowego), pełnionej na stanowisku służbowym w Ministerstwie Obrony Narodowej lub podległym mu terenowym organie administracji rządowej, w tej samej instytucji na stanowisku utworzonym w miejsce zlikwidowanego stanowiska służbowego lub równorzędnym.
Czytaj także: Rodzaje umów o pracę>>
Umowa na czas nieokreślony nieobligatoryjna
Sąd Najwyższy (dalej: SN) w uchwale z 18 listopada 2004 r. (sygn. akt II PZP 10/04) uznał, że w przypadku osób, które podejmują pracę w służbie cywilnej nie po raz pierwszy, zatrudnienie następuje na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony bądź na podstawie umowy na czas określony. Ustawodawca nie określił żadnych przesłanek, na podstawie których miałby zostać dokonany wybór określonego sposobu zatrudnienia. Należy zatem przyjąć, że zależy to od okoliczności konkretnego przypadku i decyzja w tym zakresie należy do dyrektora generalnego urzędu.
Wspomniana uchwała SN została wydana co prawda w odniesieniu do nieobowiązującej już obecnie ustawy z 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej. Jednak również przepisy tamtej ustawy przewidywały, że:
● stosunek pracy pracownika służby cywilnej nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony,
● z osobą podejmującą po raz pierwszy pracę w służbie cywilnej zawiera się umowę o pracę na czas określony.
Ponadto w obowiązującej obecnie usc wymieniono, w jakich sytuacjach dopuszczalne jest zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony.
Umowa o pracę na czas nieokreślony w służbie cywilnej może zostać zawarta z osobą, która:
● była zatrudniona na podstawie umowy pracę na czas określony 12 miesięcy, z uwagi na podjęcie po raz pierwszy pracy w służbie cywilnej, i uzyskała w tym czasie pozytywną pierwszą ocenę w służbie cywilnej,
● była zatrudniona w służbie cywilnej na podstawie umowy na czas nieokreślony lub na podstawie mianowania, zgodnie z zasadami określonymi w ustawie z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych,
● jest zatrudniana w służbie cywilnej po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej (wskutek wypowiedzenia stosunku służbowego), pełnionej na stanowisku służbowym w Ministerstwie Obrony Narodowej lub podległym mu terenowym organie administracji rządowej, w tej samej instytucji na stanowisku utworzonym w miejsce zlikwidowanego stanowiska służbowego lub równorzędnym.
Należy podkreślić, że art. 35 ust. 2 usc stanowi, że w wymienionych sytuacjach umowa o pracę na czas nieokreślony może być zawarta (a nie że taką umowę zawiera się obligatoryjnie).
Trzecia umowa bezterminowa
We wspomnianej uchwale z 18 listopada 2004 r. SN uznał też, że do zawierania kolejnych umów o pracę na czas określony w służbie cywilnej ma zastosowanie art. 251 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.). Zgodnie z tym przepisem, zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli:
● poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę na czas określony na następujące po sobie okresy,
● przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła miesiąca.
Powyższa zasada nie ma jednak zastosowania przy umowach o pracę na czas określony zawartych w celu:
● zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, albo
● wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym bądź zadań realizowanych cyklicznie.
Czytaj także: Uprawnienia pracownicze członka służby cywilnej>>
Okres obowiązywania umowy na czas określony
Ani przepisy usc, ani k.p. nie określają, na jak długi okres można zawrzeć umowę o pracę na czas określony (poza pierwszą umową z osobą podejmującą po raz pierwszy pracę w służbie cywilnej). Jednak w wyroku z 7 września 2005 r. (sygn. akt II PK 294/04) SN uznał, że zawarcie długoterminowej umowy o pracę na czas określony (9 lat) z dopuszczalnością jej wcześniejszego rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem może być kwalifikowane jako obejście przepisów prawa pracy, ich społeczno-gospodarczego przeznaczenia lub zasad współżycia społecznego.
Taka sytuacja ma miejsce, gdy powodem zawarcia umowy o pracę na czas określony na długi okres jest dążenie pracodawcy do łatwiejszej możliwości zwolnienia pracownika poprzez niezachowanie rygorów wymaganych przy rozwiązywaniu umów o pracę na czas nieokreślony czy też niewypłacanie odpraw.
ZAPAMIĘTAJ!
Zawarcie długoterminowej umowy o pracę można uznać za uzasadnione – poza przypadkami gdy przewidują to szczególne przepisy ustawowe – jeżeli pracownik i pracodawca jednoznacznie oraz zgodnie zmierzali do zawarcia takiej umowy i istniały uzasadnione lub racjonalne przesłanki dla jej zawarcia, inne niż dążenie pracodawcy do ułatwienia sobie zwolnienia pracownika.
PODSTAWY PRAWNE
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 227, poz. 1505; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 219, poz. 1706)
• Ustawa z 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 79, poz. 549) – nieobowiązująca
• Ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 227, poz. 1505)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 105, poz. 655)