Instytucja skargi do sądu administracyjnego tworzy znacznie silniejszą ochronę praw strony w postępowaniu administracyjnym niż tzw. nadzwyczajne środki zaskarżenia, tj. stwierdzenie nieważności decyzji i wznowienie postępowania uregulowane w k.p.a.
Działanie organu administracji poddane jest kontroli niezawisłego sądu, w aspekcie zgodności z prawem materialnym, jak również przepisami postępowania oraz regulacjami określającymi zakres kompetencji danego organu do wydania danej decyzji lub innego aktu. Istotne jest również, iż sąd administracyjny, który swoje rozstrzygnięcie, co do zasady, opiera na materiale dowodowym zgromadzonym w postępowaniu przed organem administracji, ma możliwość przeprowadzenia dowodu uzupełniającego z dokumentów nie tylko na wniosek strony, ale nawet z urzędu, co stanowi dodatkową gwarancję ochrony praw dla strony.
Ustawa wprowadza stosunkowo proste wymogi warunkujące dopuszczalność wniesienia skargi: (wyczerpanie środków zaskarżenia, które służyły skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, zachowanie przewidzianego ustawą terminu, spełnienie wymogów formalnych pisma w postępowaniu sądowym, wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia i innej czynności, określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego. Suwerenną decyzją strony jest to, czy przy weryfikacji rozstrzygnięcia organu skorzysta z trybu administracyjnego, np. wznowienie postępowania, czy wniesie skargę do sądu.
Stronie decydującej się na skorzystanie z nadzwyczajnych środków zaskarżenia przewidzianych w k.p.a. przysługuje znacznie węższy zakres ochrony niż w postępowaniu przed sądem administracyjnym.
Przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji nie jest merytoryczne rozpoznanie sprawy administracyjnej, ale dokonanie oceny, czy zachodzą enumeratywnie wymienione w ustawie przesłanki (np. czy wydana decyzja w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, lub czy zachodzi przypadek tzw. rzeczy osądzonej, tj. jeżeli sprawa została uprzednio rozstrzygnięta inną decyzją ostateczną). Zidentyfikowanie przez organ prowadzący postępowanie wywołane na skutek wniesienia skargi o stwierdzenie nieważności decyzji wymienionych w ustawie okoliczności powoduje, że samo rozstrzygniecie organu, który wydał zaskarżoną decyzję, obarczone jest kwalifikowaną wadą prawną uzasadniającą wyeliminowanie danego aktu z porządku prawnego. Podobnie jest w przypadku wznowienia postępowania, które prowadzi do kontroli czy w postępowaniu przy wydawaniu orzeczenia, nie ujawniły się wady proceduralne, które mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie organu.
Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia organu administracji po wyczerpaniu drogi administracyjnej powinna skorzystać z sądowej kontroli decyzji administracyjnej przez wniesienie skargi. Zakończenie postępowania przed sądem administracyjnym nie wyklucza możliwości wszczęcia trybu wznowienia postępowania administracyjnego, jeżeli pojawią się nowe okoliczności i dowody, które nie były znane sądowi przy wydawaniu orzeczenia. Natomiast upływ terminu do wniesienia skargi do sądu administracyjnego uniemożliwia poddanie merytorycznej kontroli rozstrzygnięcie organu administracji.
MARCIN ŁOŚ
radca prawny w kancelarii Galicki Litwiński Chechlińska Łoś
AT
PODSTAWA PRAWNA
n Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.).