Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji administracyjnej, która była niewykonalna w dniu jej wydania, a jej niewykonalność ma charakter trwały (art. 156 § 1 pkt 5 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego; dalej: k.p.a.). Za nieważną można uznać decyzję administracyjną również po upływie 10 lat od jej doręczenia lub ogłoszenia (art. 156 § 2 k.p.a.).
Niewykonalność decyzji administracyjnej może być zarówno faktyczna, jak i prawna. W pierwszym wypadku niemożliwe jest wykonanie decyzji z uwagi na przesłanki natury technicznej, a w drugim – natury czysto prawnej (czyli istnieją określone nakazy lub zakazy, które uniemożliwiają wykonanie decyzji). Niewykonalność ponadto jest możliwa do stwierdzenia w sytuacji, gdy spełnione zostaną dwie przesłanki – przeszkody techniczne lub prawne:
● w wykonaniu decyzji istniały już w chwili jej wydania,
● są nieusuwalne przez cały czas.
Sama niewykonalność decyzji ma charakter faktyczny w przypadku, gdy w momencie jej wydania istnieje przeszkoda w wykonaniu o charakterze technicznym lub technologicznym. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że powodem niewykonalności nie mogą być przeszkody ekonomiczne, finansowe ani negatywne nastawienie adresatów decyzji do jej wykonania. Przy przeciwnym założeniu wykonanie wielu decyzji można byłoby skutecznie zablokować, paraliżując tym samym część działań administracji publicznej.
Osobnym przypadkiem, w którym określona decyzja może zostać uznana za niewykonalną, jest sytuacja, w jakiej jej realizacja mogłaby nastąpić tylko w wyniku dokonania czynu niedozwolonego. Wykonanie takiej decyzji naruszałoby zasadę praworządności. Jako szczególna postać niewykonalności prawnej jest również określana w doktrynie niewykonalność warunku, jakim określona decyzja została opatrzona. Wskazuje się w tym kontekście wprost, że warunek wykonalny musi być skonkretyzowany, w przeciwnym razie wyrażająca go decyzja może zostać uznana za nieważną.
W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się również inne przypadki, kiedy decyzja jest niewykonalna. W tym kontekście powołać można nałożenie w decyzji administracyjnej określonego obowiązku na stronę w sposób nieprecyzyjny (wyrok Sądu Antymonopolowego z 10 kwietnia 1996 r., sygn. akt XVII Amr 1/96).
Organy administracji publicznej powinny więc, nakładając określone obowiązki na strony postępowania administracyjnego, dokładnie sprawdzać, czy:
● obowiązek można wykonać z technicznego i technologicznego punktu widzenia,
● obowiązek został sformułowany w sposób precyzyjny, niebudzący żadnych wątpliwości,
● nie istnieją żadne inne przeszkody związane z wykonaniem decyzji.
W przypadku gdy któraś z tych przesłanek nie zostanie spełniona, decyzja administracyjna może zostać uznana za nieważną.
Więcej na ten temat w Gazecie Samorządu i Administracji