Wyjściem z tej sytuacji może być wniesienie zażalenia na bezczynność danego organu, które uregulowane jest w art. 37 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm., dalej "k.p.a.").
Zgodnie z art. 37 §1 k.p.a., stronie postępowania przysługuje możliwość wniesienia zażalenia na niezałatwienie w terminie lub na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ administracji publicznej. Zażalenie takie wnosi się do organu wyższego stopnia, a w przypadku jego braku organ pozostający w bezczynności lub działający przewlekle wzywa się do usunięcia zaistniałego naruszenia prawa. Należy przy tym wskazać, że zażalenie składane w tym trybie ma na celu zakwestionowanie przekroczenia przewidzianego w ustawie terminu dla załatwienia danej sprawy, nie będąc przy tym środkiem zaskarżenia.
Znaczące dla omawianego zagadnienia jest postanowienie wydane w dniu 20 stycznia 2011 r. przez Naczelny Sąd Administracyjny (dalej "NSA"), w którym NSA wyraźnie określił charakter zażalenia na bezczynność organu (sygn. akt. I OSK 33/11, dalej "Postanowienie"). NSA wskazał przede wszystkim, że czym innym jest zażalenie na bezczynność organu wnoszone na postawie art. 37 k.p.a., a czym innym skarga na bezczynność organu wnoszona do sądu administracyjnego ujęta w art. 32 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity: Dz. U. z 2012 r. poz. 270, dalej "p.p.s.a.").
W związku z powyższym, zdaniem NSA, należy uznać, iż organ wyższego stopnia po rozpoznaniu zażalenia strony na bezczynność organu wydaje w tej sprawie postanowienie, które nie jest przy tym żadnym z postanowień wymienionych w art. 3 §2 p.p.s.a. Ponadto, w Postanowieniu NSA wskazał, że postanowienie wydane na podstawie art. 37 k.p.a. ma charakter incydentalny. Odnosi się ono bowiem do konkretnej sprawy, nie stanowi jednak odrębnego postępowania administracyjnego oraz nie kończy danej sprawy co do jej istoty. Dlatego też, na postanowienie wydane w związku z zażaleniem z art. 37 k.p.a. stronie nie przysługuje zażalenie, nie ma również możliwości zaskarżenia go do sądu administracyjnego, gdyż nie zostało ono ujęte w katalogu spraw rozpatrywanych przez sądy administracyjne.
Należy jednak zaznaczyć, że wniesienie zażalenia w trybie art. 37 §1 k.p.a. na bezczynność organu ma niezwykle ważne znaczenie dla ewentualnych dalszych kroków, jakie może podjąć strona postępowania. Jak wskazał NSA, zażalenie to, nie będąc środkiem zaskarżenia samym w sobie, jest jednak warunkiem formalnym, który musi spełnić strona postępowania zainteresowana wniesieniem skargi na bezczynność organu do sądu administracyjnego. Nie jest przy tym istotne rozstrzygnięcie pozytywne czy też negatywne wniesionego zażalenia, ale sam fakt dopełnienia tej czynności przez stronę postępowania.
Podsumowując, zażalenie na bezczynność organu z art. 37 §1 k.p.a. rozstrzygane jest przez organ wyższego stopnia w formie postanowienia, na które stronie nie przysługuje zażalenia, ani możliwość zaskarżenia go do sądu administracyjnego. Wniesienie takiego zażalenia jest jednak warunkiem formalnym, którego spełnienie umożliwia stronie wniesienie skargi do sądu administracyjnego na bezczynność danego organu. Ewentualne podważenie stanowiska organu odnośnie zażalenia wniesionego w trybie art. 37 §1 k.p.a. przysługuje stronie właśnie w tym postępowaniu sądowym.
Patrycja Dzięgielewska
aplikant radcowski
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna