W art. 34 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) dokonano charakterystyki konsekwencji prawnych sytuacji, w której stroną jest osoba nieobecna lub niezdolna do czynności prawnych. Jeżeli nie ma ona przedstawiciela ustawowego, organ administracji publicznej ma obowiązek wystąpienia do sądu z wnioskiem o jego wyznaczenie. W przypadku gdy występuje konieczność podjęcia czynności niecierpiącej zwłoki, do czasu wyznaczenia przedstawiciela ustawowego przez sąd organ administracji publicznej powinien sam wyznaczyć dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu.
Zobacz serwis: Prawo administracyjne
W doktrynie przez pewien czas budziło wątpliwości to, czy art. 34 k.p.a. odnosi się tylko do stron postępowania, czy też do wszystkich uczestników postępowania. Pomimo pewnych wątpliwości przesądzono jednak, że w tym kontekście może chodzić przede wszystkim o strony postępowania. Artykuł 34 k.p.a. należy w znaczącym stopniu wiązać z zasadą szybkości i prostoty postępowania, przy czym znajduje on zastosowanie przede wszystkim wobec osób fizycznych.
Wyjaśnienia wymagają sytuacje, w których art. 34 k.p.a. znajduje zastosowanie. Nieobecność trzeba odnieść do przypadku, gdy osoba będąca w sprawie stroną opuściła miejsce stałego zamieszkania i nie jest znane w chwili prowadzenia sprawy miejsce jej stałego pobytu. Zasada nie znajduje jednak zastosowania względem osób małoletnich, gdyż ich miejscem zamieszkania jest miejsce zamieszkania rodziców lub opiekunów i dopiero nieobecność tych ostatnich daje podstawę do zastosowania omawianego przepisu. Status strony nieobecnej nie będzie też przysługiwał osobie, która jedynie przejściowo nie jest dostępna pod wskazanym w aktach sprawy adresem.
Wyznaczenie przez sąd przedstawiciela dla nieobecnej strony postępowania następuje na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (uchwała SN z 9 lutego 1989 r., sygn. akt III CZP 117/88). Główną rolą takiego przedstawiciela jest przede wszystkim ustalenia miejsca pobytu osoby nieobecnej i zawiadomienie jej o toczącej się sprawie. Przy czym przedstawiciel nie powinien podejmować czynności poza procesowych oraz procesowych mających skutek materialno-prawny. Nie powinien więc m.in. zawierać ugody czy też cofać wniosku o wszczęcie postępowania. Wynagrodzenie przedstawiciela należy do kosztów postępowania administracyjnego.
Kolejną przesłanką powołania przedstawiciela przez sąd jest niezdolność do czynności prawnych. Niezdolność taka występuje u osób, które nie ukończyły lat 13 oraz osób całkowicie ubezwłasnowolnionych. W takim przypadku, zwracając się do sądu, organ administracji zawiesza jednocześnie postępowanie w danej sprawie. Od momentu ustanowienia przedstawiciela czynności postępowania prowadzone są z jego udziałem. To jemu należy doręczać pisma procesowe w sprawie.
Zobacz również Forum.
Warto wskazać, że późniejsze doręczenie decyzji organu I instancji stronie reprezentowanej w postępowaniu administracyjnym przez przedstawiciela, któremu została uprzednio doręczona decyzja w danej sprawie, nie powoduje otwarcia od początku dla strony terminu wniesienia odwołania. W sytuacji gdy taka strona nie złożyła wniosku o przywrócenie terminu ze skutkiem pozytywnym, to jej odwołanie wniesione w terminie 14 dni od doręczenia do jej rąk decyzji administracyjnej podlega załatwieniu w trybie art. 134 k.p.a. (wyrok WSA w Warszawie z 13 grudnia 2006 r., sygn. akt IV SA/Wa 1938/06).
Ustanowienie przedstawiciela przez sam organ administracji publicznej będzie miało miejsce jedynie w przypadku, gdy zachodzi konieczność podjęcia w trakcie postępowania tylko jednej, określonej czynności „niecierpiącej zwłoki”. Zaistnienie takiej okoliczności będzie wynikać z dokonanej przez organ oceny.
Podstawa prawna:
● Ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 267).
Maciej J. Nowak
radca prawny, ekspert w zakresie prawa administracyjnego