Kompetencje zastępcy wójta wynikają w głównej mierze z art. 26a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm., dalej jako u.s.g.). Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w drodze zarządzenia powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę.
Zgodnie z art. 33 ust. 4 u.s.g. wójt może powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy. Przepis ten nie wskazuje przy tym ani zakresu, ani rodzaju spraw gminy, które mogą być delegowane na zastępcę wójta lub sekretarza gminy, nie zastrzega też żadnych spraw do wyłącznej kompetencji wójta (w powołanym przepisie mowa jest o określonych, a nie tylko niektórych kompetencjach wójta).
Powyższy przepis jest dość ogólny i nie wskazuje precyzyjnie na zakres obowiązków, które może wykonywać zastępca wójta. Wynika z niego to, iż wójt w drodze zarządzenia może powierzyć swojemu zastępcy w zasadzie każdy zakres obowiązków, o ile nie jest on oczywiście sprzeczny i nie koliduje z pewnymi zakazami dotyczącymi obowiązków i kompetencji pracowników samorządowych określonych w ustawie o samorządzie gminnym, ustawie o pracownikach samorządowych oraz ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.
Ustawodawca nie wskazuje bezpośrednio zadań, które powinien wykonywać zastępca wójta, ponieważ tak naprawdę sytuacja organizacyjna oraz personalna w każdej gminie jest zróżnicowana. Natomiast wójt, powierzając danej osobie stanowisko zastępcy, powinien kierować się przede wszystkim tym, aby usprawnić pracę urzędu.
W związku z tym, iż zastępca wójta nie ma własnych, ustawowo określonych kompetencji, a o zakresie i formach jego obowiązków decyduje wójt gminy, wskażać można pewien ogólny zakres kompetencji zastępcy wójta:
a) w zakresie spraw administracyjnych – może posiadać upoważnienie do wydawania decyzji administracyjnych (art. 39 ust. 2 u.s.g.),
b) w zakresie spraw cywilnych – może posiadać upoważnienie do składania samodzielnie albo wraz z inną odpowiednio przez wójta umocowaną osobą oświadczeń woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem komunalnym (art. 46 ust. 1 u.s.g.).
c) w razie nieobecności wójta albo innej przyczyny powodującej niemożność wykonywania przez wójta jego obowiązków - ich realizację przejmuje zastępca wójta. Wszelkie związane z tym sprawy, a zwłaszcza warunki upoważniające zastępcę wójta do przejęcia zadań wójta, jak również stosowane w takim przypadku procedury, a w razie istnienia więcej niż jednego stanowiska zastępcy - kolejność przejmowania tych kompetencji, powinien - zgodnie z art. 22 ust. 1 u.s.g. - normować statut gminy.
Czytaj także: Nowe obowiązki starostów >>
Wymienione powyżej zakresy kompetencji swoje umocowanie mają odpowiednio w:
- statucie gminy;
- regulaminie organizacyjnym gminy;
- zarządzeniu wójta powołującym zastępcę i określającym jego obowiązki,
- pisemnym upoważnieniu wójta.
Statut określa kompetencje zastępcy wójta zazwyczaj w sposób bardzo ogólny i na dobrą sprawę niewiele odbiegający od regulacji zawartych w u.s.g. W sposób bardziej konkretny i uszeregowany obowiązki zastępcy wójta, przedstawia z reguły regulamin organizacyjny danej gminy, którymi mogą być np. aprobowanie wniosków kadrowych kierowników referatów, przedkładanie organom nadzoru uchwał Rady, występowanie do Wójta z wnioskiem o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wycince drzew i krzewów, itp.
Zarządzenie wójta powołujące zastępcę co do zasady powinno w sposób wyczerpujący określać jego obowiązki. W przypadku jednak, gdy zarządzenie o powołaniu zastępcy wójta milczy na temat jego obowiązków, tak powołana osoba nie posiada żadnych kompetencji i powinna czekać na stosowne upoważnienie w tej sprawie (por. wyrok WSA w Olsztynie z dnia 12 marca 2008 r. syg. akt II SA/Ol 1044/07).
W tej mierze upoważnienia są również niezbędne w sytuacji, gdy wójt chce rozszerzyć pierwotny zakres obowiązków swojego zastępcy wynikający z zarządzenia o powołaniu. Bez wątpienia w sposób najbardziej szczegółowy i konkretny kompetencje zastępcy wójta są określone w pisemnym upoważnieniu. W tym dokumencie wójt szczegółowo określa zakres obowiązków swojego zastępcy. W upoważnieniu takim wójt może np. powierzyć zastępcy kompetencje do wydawania decyzji indywidualnych w sprawach podatkowych, przygotowanie konkretnego projektu uchwał rady gminy itp.
W przedmiocie samego upoważnienia należy wskazać na jego formę, która dla swej ważności musi mieć postać pisemną. Wójt nie może powierzyć swojemu zastępcy wykonania określonego zadania w drodze ustnego polecenia. Czynność taka musi wynikać z pisemnego upoważnienia (o ile wprost nie wynika ze statutu, regulaminu bądź zarządzenia).
Takie stanowisko zajął NSA w wyroku z dnia 10 maja 2007 r. ., sygn. akt II FSK 622/06 „ treści art. 39 ust. 1 i 2 … nie wskazuje na to, że upoważnienie udzielone przez wójta lub burmistrza powinno być udzielone na piśmie. Jednakże brak takiego zapisu nie oznacza, że dopuszczalna jest inna forma, a w szczególności ustna. Zwrócić bowiem uwagę trzeba na to, że upoważnienie jest aktem o charakterze indywidualnym w sensie podmiotowym i konkretnym w sensie przedmiotowym”.
W związku z powyższym należy wskazać, że udzielone upoważnienie musi mieć odpowiednią treść i formę. Ma to fundamentalne znaczenie, ponieważ błędna konstrukcja upoważnienia powoduje to, że czynność prawna dokonana przez zastępcę jest nieważna. Zaznaczyć należy, iż powodem bezskuteczność czynności prawnej zastępcy wójta jest również przekroczenie granic kompetencyjnych określonych w upoważnieniu.
Czytaj także: Prawidłowe uchwały Rady Gminy >>
Z praktycznego punktu widzenia, zastępca wójta może wykonywać m.in. następujące zadania (o ile w tym zakresie posiada odpowiednie umocowanie):
- przygotowywanie projektów uchwał Rady,
- gospodarowanie mieniem komunalnym,
- wykonywanie uchwał Rady oraz określanie sposobu ich realizacji,
- zatrudnianie i zwalnianie kierowników miejskich jednostek organizacyjnych,
- przedkładanie Radzie sprawozdań z działalności finansowej gminy,
- wydawanie indywidualnych decyzji w sprawach z zakresu administracji publicznej,
- zapewnia w powierzonym zakresie kompleksową merytoryczną realizację zadań oraz nadzoruje referaty i inne jednostki organizacyjne realizujące te zadania,
- składanie oświadczeń woli w sprawach związanych z prowadzeniem bieżącej działalności gminy.
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z póź. zm.).
Andrzej Szczerbowski