Umowy są zawsze co najmniej dwustronnymi czynnościami prawnymi. Wyjątek jednostronny to podpisanie weksla. Wśród umów dwustronnie zobowiązujących wyróżnia się umowy wzajemne, w których świadczenie jednej ze stron ma odpowiadać świadczeniu drugiej strony (być jego ekwiwalentem). Przykładem tego typu umów jest umowa sprzedaży, w której jedna ze stron zobowiązuje się przenieść własność rzeczy, a druga strona zobowiązuje się w zamian za to zapłacić odpowiednią cenę.
Prawo może uzależniać skutki prawne umowy od zawarcia jej z zachowaniem określonej formy. Ze względu na formę wyróżnia się umowy zawarte w formie:
• ustnej,
• pisemnej,
• pisemnej z urzędowym potwierdzeniem podpisu,
• pisemnej z urzędowym potwierdzeniem daty,
• aktu notarialnego,
• przewidzianej ustawą szczególną.
Czytaj także: Procedury obiegu dokumentów >>
Umowa o pracę
Jest regulowana przepisami kodeksu pracy. Określa prawa i wzajemne obowiązki stron stosunku pracy. Może być zawarta na czas określony i czas nieokreślony. Taka umowa powinna być zawarta na piśmie i określać co najmniej: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia. Może zawierać także inne elementy: oznaczenie czasu na jaki została zawarta, określenie zakresu obowiązków lub odesłanie do regulaminu pracy, zobowiązanie do zachowania tajemnicy zawodowej. Klauzula taka powinna dokładnie określać zakres tajemnicy objętej ochroną oraz wyliczać możliwie szeroko wszelkie sytuacje, które strony uważać będą za naruszenie tajemnicy zawodowej. Z problematyką tajemnicy zawodowej wiąże się także kwestia zakazu konkurencji. W umowie o pracę pracodawca może zobowiązać pracownika do przestrzegania zasad etyki zawodowej, określić przypadki ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Umowa o dzieło
Jest to umowa rezultatu, niepodlegająca pod kodeks pracy tylko pod kodeks cywilny. W umowie tej zobowiązanie podejmują dwie strony – zamawiający dzieło, który zobowiązuje się do zapłaty za nie, i przyjmujący zamówienie, który zobowiązuje się do jego wykonania.
Umowa taka powinna ściśle określać:
• datę podpisania umowy,
• oznaczenie stron podpisujących umowę,
• termin wykonania dzieła,
• konkretne określenie dzieła – stworzenie programu komputerowego, napisanie artykułu.
Zamawiający wykonanie dzieła ma prawo odstąpić od umowy w przypadku gdy przyjmujący opóźnia się z jego wykonaniem, gdy istnieje prawdopodobieństwo niewykonania dzieła w umówionym terminie.
Umowa zlecenia
Jest to umowa zaufania, także niepodlegająca pod kodeks pracy. Wykonawca nie odpowiada za rezultat, chociaż obowiązuje go należyta staranność. Przez taką umowę osoba przyjmująca zlecenie zobowiązuje się dokonać określonej czynności prawnej, jak maszynopisanie czy doradztwo podatkowe. Jest to umowa krótkoterminowa, która może być rozwiązana przez każdą ze stron. Umowa taka powinna zawierać:
• datę podpisania umowy,
• oznaczenie stron podpisujących umowę,
• datę, do której zlecenie ma być wykonane,
• określenie terminu, do którego ma być dokonana zapłata.
Umowa agencyjna
Agent zobowiązuje się do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów na rzecz dającego zlecenie Wynagrodzenie gwarantowane jest kodeksem cywilnym.
Inne umowy regulowane przez kodeks cywilny:
• sprzedaży,
• zamiany,
• najmu,
• użyczenia,
• pożyczki,
• przewozu,
• spółki,
• darowizny,
• o dożywocie,
• w zakresie czynności bankowych.
Każdą umowę można zawrzeć w formie aktu notarialnego. Nie każda jednak dla swojej ważności tego wymaga.
Na przykład umowę użyczenia można zawrzeć w formie aktu notarialnego – ale nie trzeba. Natomiast małżeńską umowę majątkową (intercyzę) można podpisać tylko przed notariuszem.
U notariusza obowiązkowo należy sporządzić umowy sprzedaży nieruchomości, darowizny nieruchomości, oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, zbycia spółdzielczego prawa własnościowego do lokalu, wszystkie umowy spółek. Należy pamiętać, że zawarcie umów w innej formie niż akt notarialny powoduje nieważność takiej umowy.
W polskim prawie nie ma zbyt wielu umów, które należy zawrzeć u notariusza. Ustawodawca wymaga zawarcia w formie aktu notarialnego tylko umów najistotniejszych dla obrotu prawnego.
Czytaj także: Zarządzanie w urzędzie >>
Wzory umów
Ewa Kalinowska