Trybunał Konstytucyjny (dalej: TK) w wyroku z 28 października 2009 r. (sygn. akt Kp 3/09) uznał za zgodny z art. 2 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.:
• art. 4 w związku z art. 3 ustawy z 12 lutego 2009 r. o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o referendum ogólnokrajowym oraz ustawy – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego (dalej: nowelizacja ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego),
• art. 3 pkt 2 nowelizacji ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego w zakresie, w jakim wprowadza głosowanie w wyborach do Parlamentu Europejskiego w ciągu 2 dni.
Zakres zmian
Nowelizacja ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego wprowadza m.in. 2-dniowe głosowanie oraz instytucję pełnomocnika. Wyrok ten nie spowoduje, że te rozwiązania zostaną zastosowane już w przyszłorocznych wyborach na Prezydenta RP, wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Nad zmianami regulacji prawnych odnoszących się do tych właśnie wyborów trwają bowiem prace w Parlamencie RP. Jednak podczas prac w Sejmie 5 i 6 listopada 2009 r. odrzucono pomysł głosowania 2-dniowego. Wśród procedowanych zmian ustaw nie znajdują się natomiast przepisy umożliwiające łączne przeprowadzanie wyborów, drukowanie kart wyborczych alfabetem Braille’a czy głosowanie korespondencyjne (druki sejmowe nr 2433 i 2434). Teraz poprawkami zajmie się Senat.
Czytaj także: Skuteczne narzędzia kampanii wyborczej >>
Nowe zadania dla wójtów, burmistrzów, prezydentów
Wprowadzenie nowych rozwiązań przysporzy wójtom dodatkowych obowiązków związanych z organizacją i przeprowadzeniem wyborów. Warto wcześniej o nich pomyśleć, albowiem zarówno w wyborach prezydenckich, jak i samorządowych wymagają one od wójtów, już na samym początku kampanii wyborczej (wzorem rozwiązań zastosowanych w ordynacji wyborczej do Parlamentu Europejskiego), zapewnienia na obszarze gminy odpowiedniej liczby miejsc przeznaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych oraz podanie wykazu tych miejsc do publicznej wiadomości.
Kolejną proponowaną zmianą jest wydłużenie terminu zgłaszania kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych i powoływania tych komisji. Dla wójtów ma to szczególne znaczenie w przypadku wyborów Prezydenta RP, bo to właśnie oni są właściwi do powoływania obwodowych komisji w tych wyborach. Obowiązek ten będą zobowiązani zrealizować najpóźniej w 14 dniu przed dniem wyborów, a nie jak obecnie w 21 dniu przed dniem wyborów. Kandydatów do tych komisji w wyborach prezydenckich będą mogli zgłaszać, najpóźniej w 23 dniu przed dniem wyborów (obecnie w 30 dniu), pełnomocnicy tylko tych komitetów wyborczych, które zarejestrowały kandydata w wyborach.
W projekcie zamian przepisów odnoszących się i do wyborów prezydenckich, i samorządowych nałożono na wójta obowiązek zapewnienia lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych spełniających wymogi określone przez przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 53 ust. 2 ustawy z 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej. W związku z tym, że w każdej gminie będzie musiał być przygotowany przynajmniej jeden taki lokal wyborczy, wyborcy niepełnosprawnemu będzie przysługiwało prawo złożenia do urzędu gminy, najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów, wniosku o dopisanie go do spisu wyborców w wybranym przez niego obwodzie głosowania, w którym znajdują się lokale dostosowane do jego potrzeb, oczywiście na obszarze gminy właściwej ze względu na miejsce jego stałego zamieszkania. Procedura ta była do tej pory stosowana wyłącznie w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP oraz do Parlamentu Europejskiego.
Pomoże pełnomocnik
Istotną zmianą w wyborach prezydenckich, jak i samorządowych będzie umożliwienie osobom o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz osobom powyżej 75. roku życia głosowania przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo udzielane będzie przed wójtem lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania. Akt pełnomocnictwa do głosowania sporządzany będzie na wniosek wyborcy, wniesiony do wójta gminy, w której wyborca wpisany jest do rejestru wyborców, najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów. Gmina zobowiązana będzie również do prowadzenia wykazu sporządzonych aktów pełnomocnictwa do głosowania. To korzystne dla dużej grupy obywateli rozwiązanie będzie się więc wiązało z nowymi obowiązkami gmin. Przed wydaniem aktu pełnomocnictwa należało będzie sprawdzić, czy wniosek spełnia ustawowe warunki, a jeżeli nie – wezwać wyborcę do usunięcia wad.
Kolejnym obowiązkiem związanym z instytucją pełnomocnika będzie możliwość cofnięcia pełnomocnictwa. Wyborcy przysługiwało będzie bowiem prawo złożenia, najpóźniej na 2 dni przed dniem wyborów, stosownego oświadczenia wójtowi gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa do głosowania. Jeżeli cofnięcie lub wygaśnięcie pełnomocnictwa do głosowania nastąpi przed przekazaniem spisu wyborców przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej, wójt zobowiązany będzie odnotować ten fakt w spisie wyborców. Jeżeli nastąpiło ono po przekazaniu spisu, odnotuje to obwodowa komisja wyborcza właściwa dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania.
Czytaj także: Nowe obowiązki starostów >>
Obowiązki wynikające z cofnięcia pełnomocnictwa mogą być o tyle mniej uciążliwe, że oświadczenie o jego cofnięciu wyborca będzie mógł złożyć również właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania.
Czynności związane ze sporządzeniem aktu pełnomocnictwa do głosowania będą wolne od opłat.
Opracowywane zmiany nakładają na organy kontroli, rewizji, inspekcji działających w samorządzie terytorialnym obowiązek współpracy z organem, któremu przedłożono sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego uczestniczącego w wyborach (Państwowa Komisja Wyborcza lub Komisarz Wyborczy), oraz udostępniania temu organowi wyników prowadzonych postępowań kontrolnych.
Tomasz Gąsior
Podstawy prawne:
• Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 114, poz. 946)
• Ustawa z 12 kwietnia 2001 r. – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 190, poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 119, poz. 999)
• Ustawa z 12 lutego 2009 r. o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy o referendum ogólnokrajowym oraz ustawy – Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego – skierowano do podpisu Prezydenta