Prawie każda sprawa administracyjna załatwiana w urzędzie kończy się wydaniem decyzji. Wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast i starostowie (jako organy I instancji) rozstrzygają w ten sposób o indywidualnych sprawach zainteresowanych podmiotów, np. o zezwoleniu na wycięcie drzewa, o zajęciu pasa drogowego, o przyznaniu pomocy społecznej, ustalają warunki zabudowy nieruchomości oraz opłaty adiacenckie.
Do momentu ogłoszenia (w wojewódzkim dzienniku urzędowym, w Biuletynie Informacji Publicznej) lub doręczenia (adresatowi) decyzja może być poprawiana i to nawet wielokrotnie. Może być zmieniana nawet choćby była już przygotowana pisemnie i podpisana. Natomiast po ogłoszeniu stronie (przekazaniu ustnym) lub doręczeniu - już niestety nie (art. 110 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego; dalej - k.p.a.).
Kiedy wójt może zmienić decyzję
Z chwilą doręczenia decyzji (ogłoszenia) organ wydający jest nią związany. Przepisy k.p.a. dopuszczają wyjątki od tej zasady, ale w sytuacjach wyraźnie wskazanych, a nie wynikających z woli organu wydającego decyzję (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty).
Wyjątkami umożliwiającymi zmianę decyzji są sytuacje, gdy m.in.:
• przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony (art. 154 i 155 k.p.a.),
• decyzja została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności (decyzja warunkowa), a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie (art. 162 § 2 k.p.a.),
• przewidują to przepisy szczególne (art. 163 k.p.a.), zawarte w innych ustawach (np. Prawie ochrony środowiska),
• strona wniosła odwołanie od decyzji (art. 132 k.p.a.).
Zawsze dwie instancje
Autonaprawa decyzji następuje najczęściej na skutek zgłoszenia odwołania przez stronę (osoby fizycznej, osoby prawnej, adresata decyzji). Od każdej decyzji administracyjnej przysługuje odwołanie do organu wyższej instancji. Wydana w I instancji jest decyzją nieostateczną i przed upływem terminu do wniesienia odwołania nie ulega wykonaniu (14 dni od dnia jej doręczenia), chyba że nadano jej rygor natychmiastowej wykonalności.
Skutkiem prawnym wniesienia odwołania jest przeniesienie kompetencji do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy do organu odwoławczego (II instancji). Jest jednak jeszcze możliwość poprawienia decyzji, przez organ, który ją wydał.
Odwołanie daje czas na analizę
Odwołanie wnosi się do II instancji za pośrednictwem organu, który wydał decyzję (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty). Zgodnie z racjonalnym działaniem ustawodawcy obowiązek złożenia odwołania poprzez organ I instancji podyktowany jest przymuszeniem wójta (burmistrza, prezydenta, starosty) do tego, aby jeszcze raz przeanalizował wnikliwie swoje stanowisko w sprawie i przeprowadził ponowną ocenę wydanej decyzji.
Samokontrola wójta
Kodeks postępowania administracyjnego ustanawia instytucję określoną jako samokontrola administracji:jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję (...), przepis stosuje się także w przypadku, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania (art. 132 k.p.a.). Od nowej decyzji stronie (stronom) również służy odwołanie.
Samokontrola tylko dla całości decyzji
Tylko uwzględnienie odwołania strony w całości uprawnia organ I instancji do zmiany bądź uchylenia decyzji (zależnie od żądania strony). Wójt (burmistrz, prezydent, starosta) nie może natomiast zastosować tej procedury w sytuacjach, gdy (art. 132 k.p.a.):
• zamierza zmienić decyzję częściowo (którą strona zaskarżyła w całości) - spowoduje to, że ta nowa decyzja dotknięta jest wadą nieważności (art. 156 § 1 pkt 1 k.p.a.) na skutek naruszenia właściwości organu odwoławczego,
• zmieni zaskarżoną decyzję (kiedy organ administracji dopiero poprzez odwołanie strony dopatrzy się innych swoich błędów i chcąc je naprawić, wyda nową decyzję, np. w zezwoleniu na ustawienie reklamy w pasie drogowym przez pomyłkę nie ustalił należnych opłat administracyjnych) - w takiej sytuacji, gdy strona odwoła się od decyzji, bo jego zdaniem nie odpowiada mu ustalony termin zajęcia pasa na umieszczenie reklamy, wójt nie może zastosować trybu określonego w art. 132 i wydać nowej decyzji, obciążając stronę stosownymi opłatami.
Wójt (burmistrz, prezydent, starosta) może ponownie rozpoznać sprawę również przy wielości stron, tj. gdy odwołanie wniosła jedna strona, a pozostałe wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania. Brak oświadczenia woli pozostałych stron (pisemnie lub ustnie do protokołu) wyłącza możliwość samokontroli decyzji.
Zmiany tylko na korzyść
W k.p.a. przyjęto generalną zasadę zakazu zmiany decyzji na niekorzyść strony. Oznacza to, że organ I instancji, uwzględniając w całości żądanie zawarte w odwołaniu, może zmienić decyzję tylko na korzyść strony.
Jeżeli wójt (burmistrz, prezydent, starosta) uzna, że żądanie strony może być uwzględnione tylko częściowo, albo całkowicie jest bezzasadne, to nie może wzruszyć własnej decyzji, czyli nie może wydać nowej, poprawionej decyzji. Ma wtedy obowiązek przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy do organu II instancji.
Na zmianę decyzji 7 dni
Organ I instancji powinien w terminie 7 dni od daty otrzymania odwołania przesłać je wraz z aktami sprawy do organu II instancji. Organ I instancji (wójt, burmistrz, prezydent, starosta) nie jest uprawniony do zwrócenia odwołania lub pozostawienia bez biegu, chociażby odwołanie w sposób oczywisty było niedopuszczalne lub też złożone po terminie (14 dni). Uprawnienia takie należą wyłącznie do kompetencji organu II instancji.
Czytaj także: Za co odpowiada zastępca wójta>>
Samokontrola jest wyjątkiem
Samokontrola decyzji należy do rozwiązań wyjątkowych. Jak w przypadku wszystkich wyjątków od ogólnej reguły, tak i tutaj zastosowanie ma zasada - wyjątków nie można interpretować rozszerzająco (exceptiones non sunt extender). Dlatego uchylenie własnej decyzji i wydanie w jej miejsce nowej, może być stosowane tylko przy spełnieniu wszystkich określonych w k.p.a. przesłanek.
Od nowej decyzji zgodnie z zasadą dwuinstancyjności postępowania administracyjnego przysługuje odwołanie na zasadach ogólnych, czyli do organu II instancji.
PROCEDURA ADMINISTRACYJNA - PRZYKŁAD
1) organ I instancji (wójt) wydaje decyzję,
2) strona (mieszkaniec) składa odwołanie,
3) organ I instancji może:
• zgodzić się w całości z odwołaniem i ponownie wydać decyzję,
• nie zgodzić się i oddać sprawę do organu II instancji.
W przypadku ponownej decyzji organu I instancji, strona (mieszkaniec) również może zaskarżyć ją (jeżeli się z nią nie zgadza) do organu II instancji.
Czytaj także: Zakres obowiązków zastępcy wójta a wysokość jego wynagrodzenia>>
Z PRAKTYKI SKO
Z praktyki orzeczniczej samorządowych kolegiów odwoławczych (SKO) wynika, że organy I instancji zbyt często naruszają tryb samokontroli decyzji. Organy I instancji nieprawidłowo stosują art. 132 k.p.a. jako sposób i okazję do uzdrawiania własnych błędnych decyzji. Ingerują tym w sferę kompetencji organu odwoławczego (jakim jest SKO).
PONOWNA DECYZJA WÓJTA
Możliwość dokonania przez wójta ponownego rozpoznania tej samej sprawy w trybie samokontroli uwarunkowana jest następującymi przesłankami:
• odwołanie wniosły wszystkie strony, lub odwołanie wniosła jedna strona, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania;
• uznanie przez organ I instancji, że odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie;
• organ rozstrzyga tę samą sprawę, tj. ten sam przedmiot sprawy, oraz obecna jest ta sama lub te same strony postępowania w tym samym stanie faktycznym i prawnym.
Wójt w tym trybie nie prowadzi ponownie całego postępowania od początku, a jedynie rozpatruje sprawę wyłącznie w aspekcie zarzutów zawartych w odwołaniu.
Z orzecznictwa
Decyzja, która w jakikolwiek sposób pogarsza sytuację strony odwołującej się, jest decyzją wydaną z rażącym naruszeniem prawa.
Wyrok NSA z 1 kwietnia 1988 r., sygn. akt IV S.A. 1000/87
Jolanta Kardasz
Podstawa prawna:
• Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 565)