Hubert Izdebski
profesor z Uniwersytetu Warszawskiego
Zagadnienie wygaśnięcia mandatu radnego wskutek naruszenia ustawowego zakazu łączenia mandatu z wykonywaniem określonych w odrębnych przepisach funkcji lub działalności już od dawna stanowi przedmiot zainteresowania orzecznictwa i doktryny. Stało się ono znów aktualne w związku z wyrokiem NSA z 2 kwietnia 2008 r. (sygn. akt II OSK 63/08). Zgodnie z tym wyrokiem pełnienie przez radnego funkcji prezesa banku wykonującego obsługę finansową jednostki samorządu terytorialnego spełnia przesłanki określone w art. 25b ustawy o samorządzie powiatowym, tj. stanowi zarządzanie działalnością gospodarczą z wykorzystaniem mienia danego powiatu. W konsekwencji rada powiatu była ustawowo zobowiązana do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu.
Można zastanowić się nad ogólniejszymi kwestiami, jakie mogą wystąpić zwłaszcza w sytuacji, w której pewien czas po wyborach okazuje się, że to, co uważano za zgodne z przepisami prawa (w danym przypadku było to zdanie wojewody, a nie rady powiatu), staje się uważane, w wyniku np. swoistego precedensowego orzeczenia sądowego, za z prawem niezgodne. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego powinien podjąć uchwałę o wygaśnięciu mandatu - mogąc być zmuszony do uczynienia tego później niż termin określony w art. 190 ust. 6 w związku z ust. 5 samorządowej Ordynacji wyborczej, tj. po upływie miesiąca, od bezskutecznego upływu terminu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania przez radnego, który prowadził przedmiotową działalność przed dniem wyboru.
Przez stwierdzenie wygaśnięcia mandatu tworzy się nowa sytuacja prawna, polegająca na tym, że dopiero od jego dokonania można skutecznie powoływać się na to, że dana osoba nie może być uważana za radnego i, w konsekwencji, wykonywać czynności radnego.
Oznacza to z jednej strony, że w razie wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu rada ma obowiązek stwierdzenia tego wygaśnięcia (przy czym nie ma przeszkód prawnych do tego, by uczyniła to po upływie terminu 3 miesięcy). Gdy rada obowiązku tego nie wykona, wojewoda powinien wezwać radę do podjęcia stosownej uchwały w terminie 30 dni, a w razie niepodjęcia sam wydać odpowiednie zarządzenie zastępcze (art. 85a ustawy o samorządzie powiatowym, który ma odpowiedniki w pozostałych dwóch ustawach ustrojowych). Z drugiej strony, zasadą będzie, że wszystkie czynności wykonywane do czasu stwierdzenia wygaśnięcia mandatu przez daną osobę jako radnego, w tym akty głosowania, są ważne i skuteczne, a ich wzruszanie może nastąpić tylko na ogólnych zasadach, odnoszących się, w szczególności, do kwestionowania zgodności z prawem uchwał rady powiatu.
ŁS
PODSTAWA PRAWNA
• Art. 190 ust. 6 i ust. 5 ustawy z 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz.U. z 2003 r. nr 159, poz. 1547 ze zm.).
• Art. 85a ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).