Zdaniem Wojewody Mazowieckiego, referendum lokalne może dotyczyć wyłącznie spraw pozostających w kompetencjach organów jednostek samorządu terytorialnego.
Wojewoda rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 31 marca 2017 r. stwierdził nieważność uchwały rady gminy w sprawie przeprowadzenia referendum lokalnego w istotnych sprawach dotyczących mieszkańców tejże gminy.
Rada Gminy w oparciu o przepisy ustawy o samorządzie gminnym [dalej: u.s.g.] oraz art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3, art. 4, art. 9 ustawy o referendum lokalnym [dalej: u.r.l.] postanowiła o przeprowadzeniu referendum gminnego, ustalając następującą treść pytania:
"Czy Pan/Pani zgadza się na lokalizację i budowę sieci elektroenergetycznej 400kV w terenie zurbanizowanym oraz przeznaczonym pod budownictwo mieszkaniowe, zagrodowe i rekreacji indywidualnej zgodnie z ustaleniami Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy [...]"
Organ nadzoru stwierdził, że przedmiotowa uchwała w sposób istotny narusza obowiązujący porządek prawny. Z treści art. 2 ust. 1 pkt 2 u.r.l., wynika wprost że referendum gminne może dotyczyć wyłącznie spraw, które pozostają w kompetencji organów gminy. Art. 2 ust. 1 pkt 3 wspomnianej ustawy, umożliwia mieszkańcom gminy wyrażenie woli poprzez głosowanie w innych istotnych sprawach dotyczących społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących daną wspólnotę, jednak "inne istotne sprawy" także nie mogą dotyczyć regulacji, które nie mieściłyby się w kompetencji organu gminy przeprowadzającego referendum. Potwierdza to art. 65u.r.l., na podstawie którego, w przypadku gdy wynik referendum kończy się wynikiem rozstrzygającym, organ jednostki samorządu terytorialnego, który je przeprowadził zobligowany jest niezwłocznie podjąć czynności w celu realizacji sprawy poddanej referendum.
Wojewoda wskazał, że zastosowanie się do art. 65 u.r.l. nie byłoby możliwe, gdyby przedmiotem głosowania były sprawy, których realizacja wykraczałaby poza uprawnienia organu przeprowadzającego referendum, dlatego że właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego zobligowany do podjęcia czynności w celu realizacji rozstrzygnięcia, może zrobić to wyłącznie w granicach przyznanych mu kompetencji.
Polecamy: Sprzedaż nieruchomości firmowej - rozliczenie podatkowe i ewidencja
Zgodnie z poglądem Trybunału Konstytucyjnego (K 30/02) w każdym przypadku (również wtedy, gdy referendum ma charakter opiniodawczy, czy też konsultacyjny) przedmiotem referendum mogą być tylko sprawy wymagające jednoznacznego rozstrzygnięcia, takie dla których niezbędne jest sformalizowanie oraz działanie jednostki samorządu terytorialnego. Przeprowadzić można tylko takie referendum opiniodawcze lub konsultacyjne, które "ma moc współkształtowania procesów decyzyjnych odnoszących się do wspólnoty". Wynik referendum nie wiąże co do sposobu załatwienia sprawy, jednak obliguje do określonego zachowania organ władzy publicznej. W konsekwencji oznacza to, że mieszkańcy maja prawo wypowiadania się w kwestii zadań publicznych, zastrzeżonych ustawowo dla innych władz czy organów, tylko w takim zakresie, w jakim postanowienia odpowiednich ustaw (uchwał) mogą stanowić przedmiot referendum.
W badanej uchwale materię referendum stanowiła lokalizacja i budowa sieci elektroenergetycznej 400 kV. Realizacja tej inwestycji podlega reżimowi odrębnej ustawy (ustawa o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych), ta z kolei nie przewiduje żadnych kompetencji organów gminy, które mogłyby być wykorzystane dla realizacji rozstrzygnięcia referendum. Wspomniana ustawa przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przewiduje związanie decyzją właściwych organów. W kwestionowanym pytaniu referendalnym odwołano się do studium, w przypadku w którym występuje prymat decyzji nad studium, a to zdaniem Wojewody wprowadza w błąd.
Zobacz również: Prawo administracyjne
Odwołując się do wyżej wskazanych argumentów Wojewoda stwierdził istotne naruszenie prawa, prowadzące do stwierdzenia nieważności uchwały rady gminy w sprawie przeprowadzenia referendum lokalnego w istotnych sprawach dotyczących mieszkańców tejże gminy. Zdaniem organu nadzoru niedopuszczalne jest przeprowadzenie referendum w sprawie wskazanej w badanej uchwale, ponieważ wprowadza ono w błąd adresatów pytania. Pytanie dotyczy kwestii budowy i lokalizacji istniejącej linii elektroenergetycznej, podczas gdy w rzeczywistości chodzi o modernizację linii już istniejącej. Sprawa owej modernizacji nie leży w kompetencji rady gminy, badana uchwała stanowi więc istotne naruszenie art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3 u.r.l., dlatego też w ocenie organu nadzoru niezbędne było stwierdzenie nieważności przedmiotowego aktu.
Mateusz Karciarz
prawnik, doktorant na WPiA UAM, specjalizuje się w zakresie prawa administracyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego
Marta Warzańska
asystent, Prezes KNA UAM „Ad rem”, interesuje się prawem administracyjnym
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl