W marcu 2007 r. przywódcy państw europejskich zdecydowali, iż w 2020 roku 20 proc. energii wykorzystywanej w całej UE pochodzić będzie ze źródeł odnawialnych, takich jak wiatr, słońce czy biomasa. Zgodnie z podjętymi zobowiązaniami, w Polsce udział energii odnawialnej w pierwotnym zużyciu energii w 2010 roku wyniesie 7,5 proc. (w 2007 roku udział ten wyniósł 4,6 proc.). Tak istotne zwiększenie udziału zielonej energii wymaga znaczącego wsparcia finansowego ze środków publicznych. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 - 2013, które stanowią instrument odniesienia dla programów operacyjnych, w sektorze energetycznym koncentrują się na zwiększeniu wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a tym samym redukcji emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Stąd też, w obecnej perspektywie finansowej pojawiła się możliwość bezpośredniego finansowania inwestycji z zakresu odnawialnych źródel energii (OZE) ze środków unijnych.
Infrastruktura i środowisko
W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IŚ), na którego realizację na lata 2007 - 2013 przewidziano kwotę 37,6 mld euro (ok. 42 proc. całości środków polityki spójności w Polsce), na działania bezpośrednio związane z OZE przeznaczono ponad 880 mln euro.
W ramach priorytetu IX PO IŚ infrastruktura przyjazna środowisku realizowane będą następujące Działania:
• 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, które wspierać będzie budowę lub zwiększenie mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej wykorzystujących energię wody w małych elektrowniach wodnych do 10 MW, biogazu i biomasy, wiatru, a także ciepła przy wykorzystaniu energii geotermalnej i słonecznej;
• 9.5 Wytwarzanie biopaliw ze źródeł odnawialnych przewiduje dofinansowanie budowy instalacji do produkcji biopaliw i biokomponentów stanowiących samoistne paliwa;
• 9.6 ułatwiające odbiór energii ze źródeł odnawialnych obejmuje budowę oraz modernizację sieci umożliwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych.
Ponadto w ramach priorytetu X PO IŚ Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii, wsparcie uzyskać będzie można na projekty inwestycyjne zmierzające do rozbudowy przemysłu produkującego na potrzeby sektora odnawialnych źródeł energii, np. producenci instalacji solarnych, wiatraków itp. (Działanie 10.3).
Kryteria regionalne
Jednym z głównych kryteriów wejścia do powyższych działań jest minimalna wartość kosztów kwalifikowalnych, która wynosi od 4 mln złotych w przypadku budowy małych elektrowni wodnych do 20 mln zł w przypadku np. budowy elektrowni wiatrowych. Zgodnie z mapą pomocy regionalnej, przedsiębiorca lokujący swoją inwestycję w województwie małopolskim, śląskim, dolnośląskim, pomorskim, zachodniopomorskim oraz mazowieckim (poza Warszawą) może otrzymać do 40 proc. wsparcia. W pozostałych województwach poziom ten wynosi 50 proc. Powyższe pułapy mogą zostać zwiększone o 10 proc. w przypadku średniego przedsiębiorcy oraz 20 proc. w przypadku przedsiębiorcy małego. Ewentualne, dodatkowe ograniczenia maksymalnej wysokości dofinansowania zostaną wprowadzone w momencie ogłoszenia szczegółowych zasad dystrybucji.
Programy operacyjne
Kolejnym źródłem dofinansowania inwestycji z zakresu rozwoju odnawialnych źródeł energii ze środków UE mogą być Regionalne Programy Operacyjne (RPO) wdrażane na poziomie poszczególnych województw. RPO są szczególnie atrakcyjne dla mniejszych projektów, które ze względu na proporcjonalnie mniejszą wysokość nie spełniają wymagań PO IŚ. Zgodnie z tzw. linią demarkacyjną w ramach RPO realizowane mogą być projekty, w których kwota wydatków kwalifikowalnych nie przekracza 20 mln złotych. Każde z województw przygotowało działania, w ramach których finansowane mogą być projekty z zakresu OZE. W sumie na ich realizację przeznaczono kwotę ponad 650 mln euro, przy czym w niektórych województwach, jak np. w województwie świętokrzyskim, przedmiotem dofinansowania mogą być również projekty niezwiązane bezpośrednio z OZE.
Tereny wiejskie
Projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii mogą być również finansowane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013. Działanie 321 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej przewiduje możliwość wsparcia projektów w zakresie wytwarzania i dystrybucji energii ze źródeł odnawialnych w wysokości do 75 proc. kosztów kwalifikowalnych, które nie mogą przekroczyć 3 mln złotych. Beneficjentami działania mogą być gminy lub jednostki organizacyjne, dla których jednostki samorządu terytorialnego są organizatorem (np. zakłady gospodarki komunalnej). Ponadto projekty mogą być realizowane na terenie gminy wiejskiej, gminy miejsko-wiejskiej z wyłączeniem miast powyżej 5 tys. mieszkańców oraz gminy miejskiej z wyłączeniem miejscowości powyżej 5 tys. mieszkańców.
Istnieją również inne możliwości dofinansowania projektów w zakresie OZE. Najważniejsze spośród nich to granty EkoFunduszu oraz preferencyjne pożyczki pochodzące z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dodatkowo kilka banków komercyjnych uruchomiło w swojej ofercie współfinansowanie projektów z zakresu OZE realizowanych przez polskich przedsiębiorców i jednostki sektora publicznego.
JACEK KACHEL
TOMASZ ZIMA
autorzy pracują w firmie doradczej PNO Consultants