W tym roku środki unijne wypłacać będzie Bank Gospodarstwa Krajowego (dalej: BGK) z funduszy przekazywanych przez Ministerstwo Finansów (dalej: MF). Pieniądze będą wypłacane na podstawie zleceń płatności wystawianych przez instytucję, z którą beneficjent (np. jednostka samorządu terytorialnego; dalej: JST, spółka komunalna itd.) zawarł umowę o dofinansowanie projektu. W przypadku regionalnych programów operacyjnych (dalej: RPO) oraz niektórych działań krajowych programów operacyjnych, dla których samorządy wojewódzkie pełnią rolę instytucji pośredniczącej (np. Program Operacyjny Kapitał Ludzki), będą to urzędy marszałkowskie. Natomiast dla pozostałych krajowych programów operacyjnych będą to m.in. ministerstwa: Rozwoju Regionalnego, Gospodarki, Infrastruktury, Środowiska, Spraw Wewnętrznych i Administracji itd.
Zasady płatności przed 1 stycznia 2010 r.
Do 31 grudnia 2009 r. środki unijne były przekazywane w formie dotacji rozwojowej. Większość dotacji rozwojowych przekazywały samorządy województw (jako instytucje zarządzające RPO i pośredniczące w części krajowych programów operacyjnych).
Istniały 3 rodzaje dotacji rozwojowych:
1) refundacja części wydatków kwalifikowanych już poniesionych przez beneficjenta,
2) przekazanie części przyznanego dofinansowania w formie zaliczki w jednej lub kilku transzach,
3) przekazanie całości dofinansowania w formie zaliczki w jednej lub w kilku transzach.
Dotacja rozwojowa była udzielana na podstawie umowy. Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ustawa o finansach publicznych) całkowicie zmieniła ten system.
Płatności ze środków unijnych
Od nowego roku płatności realizowane przez BGK są jedyną formą przekazywania środków unijnych beneficjentom. Za obsługę płatności z programów unijnych odpowiada MF (art. 187 ustawy o finansach publicznych), a samych płatności dokona BGK, któremu ministerstwo przekaże środki na specjalny rachunek (art. 192 ust. 1 ustawy o finansach publicznych). Środki na rachunek w BGK mają być przekazywane kilka razy w miesiącu tak, by nie zabrakło ich na bieżące wypłaty.
Podstawą przekazania środków jest zlecenie płatności wystawione przez instytucję (zleceniodawcę), z którą beneficjent zawarł umowę o dofinansowanie projektu, oraz pisemna zgoda dysponenta części budżetowej na dokonanie płatności (art. 188 ust. 1 ustawy o finansach publicznych). W przypadku projektów realizowanych przez samorząd województw zlecenia płatności będzie wystawiał zarząd województwa.
Wzór zlecenia płatności określi MF w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy o finansach publicznych (w dniu oddania numeru do druku MF jeszcze nie wydało takiego rozporządzenia – przyp. red.).
Zaliczki w nowym systemie
W nowym systemie przekazywania płatności unijnych pozostały zaliczki na prefinansowanie projektów współfinansowanych ze środków UE. O przyznaniu zaliczki będzie decydowała instytucja, z którą beneficjent podpisał umowę o dofinansowanie (art. 189 ust. 2 ustawy o finansach publicznych). Niestety, uruchamianie zaliczek będzie możliwe dopiero po wejściu w życie rozporządzenia określającego szczegółowe warunki i tryb przyznawania oraz rozliczania zaliczek. Obecnie (w dniu oddania numeru do druku – przyp. red.) w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego trwają prace nad takim rozporządzeniem. Nowy system zaliczkowy ma ułatwić i przyśpieszyć realizację inwestycji unijnych.
Płatności ze środków krajowych
Ustawa o finansach publicznych obligatoryjnie przekazuje BGK obsługę części dotacji (zazwyczaj 85% całego dofinansowania) pochodzących z budżetu Unii Europejskiej (dalej: UE). Natomiast wypłacanie przez BGK środków na współfinansowanie projektów unijnych pochodzących z budżetu państwa (15% dofinansowania) zależy od zgody dysponenta części budżetowej, z której pochodzi wkład krajowy dla poszczególnych programów operacyjnych (np. w przypadku RPO jest to Ministerstwo Rozwoju Regionalnego). Może to być problemem, a przynajmniej czynnikiem opóźniającym uruchomienie płatności unijnych w 2010 r., gdyż podpisywanie umów może trwać kilka miesięcy.
Instytucja, która zgodzi się na powierzenie BGK przekazywania beneficjentom płatności z części krajowej, będzie musiała przekazywać na rachunek banku środki przeznaczone na ten cel.
Od zgody wszystkich instytucji dysponujących wkładem krajowym zależy skuteczność nowego systemu płatności unijnych.
Czytaj także: Zasady podziału rezerwowych funduszy unijnych>>
Procedura wypłaty środków unijnych przez BGK
Mimo że nie ma jeszcze rozporządzenia MF określającego formę zleceń płatności przekazywanych do BGK, bank przygotował swoje propozycje organizacji systemu.
Procedura przekazywania płatności unijnych według BGK ma przebiegać następująco:
1) na podstawie wniosku o płatność (lub wniosku o zaliczkę) instytucja, która podpisała umowę z beneficjentem, ma określać kwotę do wypłaty,
2) dane o kwocie mają być wprowadzane do zlecenia płatności w udostępnionym tej instytucji przez BGK portalu komunikacyjnym,
3) zanim zostanie przekazane BGK zlecenie płatności ma być autoryzowane przez pracownika instytucji, która podpisała umowę z beneficjentem,
4) zlecenie płatności ma być przekazane do BGK,
5) BGK przekaże MF zapotrzebowanie na środki,
6) MF zasili rachunek w BGK,
7) BGK przekaże środki beneficjentowi (lub wskazanej przez niego instytucji),
8) BGK przekaże MF informację o zrealizowanych płatnościach.
Od momentu otrzymania przez BGK zlecenia płatności do przekazania środków na konto beneficjenta minie kilka, maksymalnie kilkanaście dni.
Za poprawność zlecenia płatności odpowiada instytucja, która podpisała umowę z beneficjentem. W przypadku m.in. RPO będą to urzędy marszałkowskie.
TERMIN PRZEKAZANIA WNIOSKU O PŁATNOŚĆ
Gwarancją efektywności nowego systemu płatności ma być zasada, że za każdy wydatek kwalifikowalny jednostki sektora finansów publicznych (a więc również JST), wniosek o płatność powinien zostać przekazany do instytucji wystawiającej zlecenie płatności do BGK w ciągu 3 miesięcy.
Wioletta Kępka