Według danych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego do 23 października 2011 r. podpisano z beneficjentami umowy na 69,7% środków z krajowych i regionalnych programów operacyjnych na lata 2007–2013. Natomiast wartość złożonych wniosków przekracza już wartość dostępnych dotacji w większości programów. Nie oznacza to jednak, że fundusze strukturalne to jedyne źródła pomocy unijnej.
– Przy znacznym wykorzystaniu środków dostępnych w budżecie na lata 2007–2013 i konieczności większej koncentracji polskich podmiotów na innowacyjności dotacje z Brukseli są doskonałym instrumentem do pozyskania dodatkowych środków finansowych dostępnych do tej pory dla bardziej rozwiniętych gospodarek zjednoczonej Europy – przekonuje Andrzej Halicki, poseł RP.
Środki na innowacje
Warto zainteresować się m.in. programami związanymi z rozwojem innowacji. Należą do nich 7 Program ramowy oraz programy pozaramowe (np. LIFE+, Marco Polo, TEN-T, TEN-E, Eureka, Eurostars, Intelligent Energy Europe). Nie ze wszystkich skorzystają samorządy, ponieważ część przeznaczona jest wyłącznie dla małych i średnich firm albo jednostek naukowych. Bez względu jednak na to, kto będzie beneficjentem, programy te przyczyniają się do rozwoju gospodarczego regionów. Mają też charakter uzupełniający wobec funduszy strukturalnych.
– Ścieżka pozyskania takiego grantu jest nieco inna i przez to może wydawać się trudniejsza. W praktyce aspekty formalne (poza wymogiem przygotowania aplikacji w języku angielskim, ale kolejne formalności załatwiane są w języku polskim) są często dużo mniej wymagające dla beneficjenta, niż to jest w przypadku środków krajowych – twierdzi Tomasz J. Hoffmann, dyrektor zarządzający PNO Consultants Sp. z o.o.
W przypadku programów ramowych i pozaramowych, zarówno nabór wniosków, jak i ich ocena przeprowadzają instytucje unijne. W wielu programach etap takiej oceny uwzględnia m.in. prezentację projektu przed oceniającymi wraz z dyskusją, a nawet negocjacjami przed wydaniem ostatecznej oceny projektu. Według ekspertów PNO Consultants Sp. z o.o., jest to etap, na którym rola doświadczonego doradcy ma szczególne znaczenie, a jego obecność jest mile widziana przez reprezentantów instytucji wdrażającej.
Obecnie programy ramowe i pozaramowe nie są popularne w Polsce. Często też krajowe wnioski nie spełniają wymogów konkursowych. Jednak polskie podmioty mogłyby uzyskiwać większe dofinansowanie, ale wnioski powinny być lepiej przygotowane, a ubiegający się o dotacje powinni położyć większy nacisk na aktywność na arenie międzynarodowej.
7 Program ramowy
Najważniejszy spośród brukselskich dotacji jest 7 Program ramowy. Jego celem jest przekształcenie Unii Europejskiej w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę na świecie, zdolną do zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, stworzenia liczniejszych i lepszych miejsc pracy oraz zagwarantowania większej spójności społecznej. Według założeń programu do osiągnięcia tego celu niezbędne są edukacja, badania i innowacje. Wśród beneficjentów są m.in. jednostki samorządu terytorialnego.
Składa się on z czterech programów szczegółowych:
1) Pomysły (inspirowane przez naukowców badania pionierskie, wyprzedzające, o najwyższym poziomie naukowym),
2) Współpraca (projekty międzynarodowej współpracy w określonych dziedzinach tematycznych),
3) Ludzie (stypendia, wymiana personelu, kształcenie ustawiczne i rozwój kariery naukowej),
4) Możliwości (wspieranie rozwoju potencjału badawczego).
Ogólny budżet to 53 mld euro, w tym na rok 2012 – 219,7 mln euro.
Samorządy powinny zainteresować się zwłaszcza programem „Współpraca”. Finansowane są m.in. projekty z zakresu zdrowia, technologii teleinformatycznych i telekomunikacyjnych (ICT), transportu, energii i ochrony środowiska. Wnioski mogą składać konsorcja złożone z co najmniej trzech międzynarodowych partnerów. Mogą nimi być jednostki naukowe, przedsiębiorstwa, instytucje publiczne, w tym jednostki samorządu terytorialnego oraz organizacje pozarządowe.
Termin naboru w poszczególnych działaniach programu można znaleźć na stronie http://www.kpk.gov.pl/pliki/11739/2011_10_05_7PR_Konkursy_ 2011_2012_AW.xls.
Programy pozaramowe
Wśród programów pozaramowych samorządy mogą ubiegać się o środki z LIFE+ oraz TEN-T. Interesujący jest jednak także program Marco Polo, choć jego beneficjentami mogą być jedynie firmy komunalne z sektora transportu.
Z programu LIFE+ finansowane są jedynie projekty związane z ochroną środowiska. Jest on podzielony na trzy komponenty:
1) Przyroda i różnorodność biologiczna (ochrona, zachowywanie lub odbudowa naturalnych ekosystemów i siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz różnorodności biologicznej),
2) Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska (projekty związane m.in. ze zmianą klimatu, ochroną wód, powietrza oraz gleby, a także hałasem),
3) Informacja i komunikacja (rozpowszechnianie informacji i podnoszenie świadomości dotyczącej środowiska).
Tegoroczny nabór wniosków zakończył się 18 lipca 2011 r. Przyszłoroczny ma być ogłoszony wczesną wiosną.
Beneficjentami programu TEN-T mogą być zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne działające w sferze usług publicznych oraz partnerstwa publiczno-prywatnego. Z jego środków finansowane są projekty, które:
● przyczyniają się do zrównoważenia rozwoju sieci transportowej na obszarze całej Unii Europejskiej,
● zapewniają spójność oraz interoperacyjność transeuropejskiej sieci transportowej oraz dostępu do niej integrują wszystkie rodzaje transportu,
● przyczyniają się do ochrony środowiska oraz podwyższenia standardów bezpieczeństwa.
O wsparcie mogą ubiegać się projekty badawcze (badania przygotowawcze i przygotowanie ostatecznego pakietu) oraz realizacja inwestycji (zakup, dostawa i wdrożenie komponentów, systemów i usług, realizacje prac budowlanych i instalacyjnych, uruchomienie projektu).
Nabory wniosków ogłasza i prowadzi Komisja Europejska, ale zgłaszane projekty muszą uzyskać akceptację Ministerstwa Infrastruktury. Do tej pory z programu TEN-T sfinansowano m.in. prace studyjne nad lotniskiem we Wrocławiu i w Pyrzowicach.
Dotacje na projekty transportowe można uzyskać także z programu Marco Polo. Jednak z tego źródła wspierane są wyłącznie projekty komercyjne na rynku usług transportowych. Beneficjentami mogą być wyłącznie przedsiębiorcy, w tym firmy będące własnością jednostek samorządu terytorialnego. Celem programu jest ograniczenie przewozów drogowych, rozwój transportu intermodalnego oraz zmniejszenie negatywnego wpływu transportu na stan środowiska naturalnego. Tegoroczny nabór wniosków rozpoczął się w październiku 2011 r. i potrwa do 16 stycznia 2012 r.
Instytucje publiczne mogą być także beneficjentem programu Intelligent Energy Europe, który jest głównym unijnym instrumentem wspierania działań pozatechnologicznych w dziedzinie energii. Wspiera działania związane z wydajnością energetyczną i racjonalnym wykorzystaniem energii, nowymi i odnawialnymi źródłami energii oraz energią w transporcie.
– Potencjalnymi beneficjentami programu mogą być m.in. miasta, np. Warszawa, Kraków czy Poznań, oraz transport publiczny – przekonuje Vincent van den Bosch z PNO CEE.
Przyszłoroczny nabór wniosków ma być ogłoszony wiosną 2012 r.