Podstawę wydania rozporządzenia stanowi art. 48a ust. 22 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2018 r., poz. 992). Zgodnie z tym przepisem, obowiązkiem ministra właściwego ds. środowiska jest określenie wysokości stawek zabezpieczenia roszczeń za Mg, z uwzględnieniem właściwości odpadów oraz kosztów usunięcia odpadów z działalności polegającej na zbieraniu lub przetwarzaniu odpadów i ich zagospodarowania, w tym odpadów stanowiących pozostałości z akcji gaśniczej, oraz usunięcia negatywnych skutków w środowisku lub szkód w środowisku, w rozumieniu ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.
Przyjęcie ww. rozporządzenia stanowi pokłosie zmian w ustawie o odpadach, których dokonano ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 1592), a która weszła w życie w dniu 5 września 2018 r. Zgodnie z dodanym, w drodze ww. nowelizacji, art. 48a ustawy o odpadach, na posiadacza odpadów obowiązanego do uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, z wyłączeniem zarządzającego składowiskiem, nałożono obowiązek ustanowienia zabezpieczenia roszczeń w wysokości umożliwiającej pokrycie kosztów wykonania zastępczego ewentualnej decyzji nakazującej posiadaczowi usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, wydawanej przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w oparciu o art. 26 ust. 2; czy pokrycia kosztów wykonania obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 5 ustawy o odpadach. Przepis ten stanowi o obowiązku posiadacza odpadów usunięcia odpadów i negatywnych skutków w środowisku lub szkód w środowisku, w razie cofnięcia posiadanego zezwolenia.
Zgodnie z postanowieniami nowego art. 48a ust. 3, wysokość zabezpieczenia roszczeń obliczać należy jako iloczyn największej masy odpadów, które mogłyby być magazynowane w instalacji, obiekcie budowlanym lub jego części lub miejscu magazynowania odpadów, z uwzględnieniem wymiarów obiektu budowlanego lub jego części lub innego miejsca magazynowania odpadów oraz stawki zabezpieczenia roszczeń.
Przyjęte w rozporządzeniu stawki zabezpieczenia roszczeń, na co wskazywano w uzasadnieniu do projektu, będą wykorzystywane do obliczeń wysokości zabezpieczenia roszczeń, jakie powinien posiadać podmiot przed rozpoczęciem działalności związanej z magazynowaniem odpadów, prowadzonym w ramach zbierania lub przetwarzania odpadów. Z oceny skutków regulacji wynika, że rozporządzenie ma charakter techniczny i dotyczy wyłącznie określenia stawek. Wynika to z faktu, że sposób wyliczania zabezpieczenia określony został bezpośrednio w przepisach ustawy o odpadach. W ocenie projektodawców, rozporządzenie ma pośrednio przyczynić się do ograniczenia i wyeliminowania liczby przypadków zaprzestawania prowadzenia działalności w zakresie gospodarowania odpadami w celu uniknięcia skutków finansowych związanych z zagospodarowaniem zgromadzonych w czasie działalności odpadów oraz konieczności likwidacji skutków zanieczyszczenia z tego powodu wód oraz gleby.
W rezultacie przeprowadzenia procedury legislacyjnej, w tym dokonania uzgodnień oraz konsultacji określono ostatecznie wysokość stawek zabezpieczenia roszczeń za 1 Mg magazynowanych odpadów. W toku przeprowadzonych konsultacji wpłynęło w sumie 78 opinii do projektu, z czego zaledwie 10 miały charakter pozytywny. Z prezentowanego przez Ministerstwo Środowiska raportu z konsultacji publicznych i opiniowania projektu rozporządzenia wynika, że większość zgłoszonych uwag dotyczyła postulatów o obniżenie wysokości stawek zabezpieczenia roszczeń ze względu na obawę przed brakiem możliwości ustanowienia zabezpieczenia. Proponowane wysokości stawek znacznie podniosłyby koszty, których podmioty gospodarujące odpadami nie byłyby w stanie ponieść. Postulaty dotyczyły obniżenia stawek zabezpieczenia roszczeń m.in. dla złomu, baterii i akumulatorów, zużytego sprzętu, pojazdów wycofanych z eksploatacji, odpadów z energetyki (żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów oraz gips), odpadów przetwarzanych z RIPOK. Zgłaszano także postulaty wyłączenia z obowiązku ustanawiania zabezpieczenia roszczeń dla instalacji RIPOK, PSZOK oraz spalarni odpadów; dla złomu oraz odpadów niepalnych o charakterze mineralnym wykorzystywanych w przemyśle cementowym w ilości do 5 mln ton rocznie. Dostrzegano także konieczność wyjaśnienia stosowanych w projekcie rozporządzenia pojęć „maksymalnej masy odpadów” oraz „największej masy odpadów”.
Z prezentowanego przez ministerstwo raportu wynika, że części zgłaszanych uwag nie przyjęto, tłumacząc to sprzecznością ich zakresu z przepisami prawa wspólnotowego, wykraczaniem poza zakres upoważnienia ustawowego, a także niezgodnością z przepisami ustawy o odpadach.
W konsekwencji, definiując pojęcia „maksymalnej masy odpadów” oraz „największej masy odpadów” odesłano w istocie do postanowień art. 42 ust. 1 i ust. 2 ustawy o odpadach, w zakresie, w jakim regulacje te określają zakres wniosku o wydanie zezwolenia za zbieranie lub na przetwarzanie odpadów. Zgodnie z treścią rozporządzenia, w podziale na określone kategorie odpadów, określono stawkę odpowiednio dla odpadów niebezpiecznych na poziomie 1500 zł, za wyjątkiem: pojazdów wycofanych z eksploatacji, odpadów powstałych w wyniku przetworzenia pojazdów wycofanych z eksploatacji (z wyłączeniem metali), będących odpadami części samochodów osobowych usuniętych w trakcie naprawy, zużytych baterii lub zużytych akumulatorów i odpadów powstałych w wyniku ich przetworzenia, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów powstałych w wyniku ich przetworzenia, a także olejów odpadowych. Dla tych odpadów określono bowiem stawkę w wysokości 300 zł.
W przypadku odpadów palnych magazynowanych selektywnie typu: papier, tektura, tekstylia, tworzywa sztuczne, w tym folia oraz opony i inne odpady z gumy, odpady wielkomateriałowe złożone z ww. materiałów oraz opakowania wielomateriałowe, a także odpadów wielkogabarytowych (z wyłączeniem metali) stawka kształtuje się na poziomie 400 zł za 1 Mg.
Z kolei dla odpadów magazynowanych przez posiadacza odpadów prowadzącego termiczne przekształcanie odpadów w spalarniach odpadów lub współspalarniach odpadów, przeznaczonych bezpośrednio do termicznego przekształcania odpadów, ustalono stawkę w wysokości 400 zł. Stawka 200 zł za 1 Mg magazynowanych odpadów ustalona została dla odpadów palnych magazynowanych selektywnie (typu papier i tektura) oraz przyjętych do procesu recyklingu przez posiadacza odpadów prowadzącego proces recyklingu. W odniesieniu do odpadów pochodzących z procesów termicznych, odpadów ze spalarni odpadów oraz odpadów wydobywczych zdecydowano się na stawkę w wysokości 30 zł za 1 Mg magazynowanych odpadów. Z kolei, wobec odpadów metali oraz odpadów ulegających biodegradacji będących substratami do wytwarzania lub pozostałościami z wytwarzania: biogazu rolniczego, biogazu pozyskanego z oczyszczalni ścieków lub innego biogazu, a także odpadów wytworzonych w trakcie prac prowadzonych na drogach publicznych i na drogach kolejowych, które mogą być ponownie wykorzystane do budowy, remontów i prac utrzymaniowych na tych drogach ustalono stawkę zabezpieczenia roszczeń w wysokości 1 zł za 1 Mg magazynowanych odpadów. I w końcu, w przypadku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w postaci niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych lub odpadów pochodzących z przetworzenia odpadów komunalnych (inne niż wskazywane powyżej) stawka zabezpieczenia roszczeń wynosi 600 zł. Tożsamą stawkę ustalono dla odpadów palnych stanowiących paliwo alternatywne oraz odpadów przeznaczonych bezpośrednio do produkcji takiego paliwa. Odpady inne aniżeli wskazywane powyżej, a także odpady niespełniające kryteriów dopuszczenia do składowania na składowisku odpadów obojętnych objęto stawką 300 zł. Niezależnie od powyższego w rozporządzeniu postanowiono, iż w przypadku odpadów magazynowanych w RIPOK lub w PSZOK stawki zabezpieczenia roszczeń wynosić będą 35% stawek podstawowych, wskazanych powyżej. Zgodnie z przyjętymi regułami, w przypadku odpadów należących jednocześnie do więcej niż jednej kategorii, przyjmować należy stawkę najwyższą spośród stawek określonych dla tych kategorii. Podobnie, najwyższą stawkę spośród stawek określonych w ramach kategorii przyjmować należy w przypadku magazynowania odpadów należących do różnych kategorii, jeżeli suma maksymalnych mad odpadów jest mniejsza lub równa największej masie odpadów oraz jeżeli pośród tych kategorii są magazynowanie odpady niebezpieczne lub odpady inne niż niebezpieczne i obojętne (tj. zmieszane odpady komunalne lub pochodzące z przetworzenia odpadów komunalnych, odpady palne stanowiące paliwo alternatywne oraz odpady przeznaczone bezpośrednio do produkcji takiego paliwa).
Z kolei, w razie magazynowania odpadów należących do różnych kategorii (poza ww.), jeżeli suma maksymalnych mas odpadów jest mniejsza lub równa największej masie odpadów, przyjmować należy stawkę obliczoną zgodnie ze wzorem określonym w załączniku do rozporządzenia.
Przypominając, obowiązek ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, w zgodzie z art. 48a ustawy o odpadach, z uwzględnieniem przyjętych stawek, spoczywa nie tylko na podmiotach, które zamierzają prowadzić procesy magazynowania odpadów w ramach przetwarzania odpadów. Zgodnie z regulacją przejściową zawartą w art. 14 wspomnianej nowelizacji, obowiązkiem posiadacza odpadów, który przed dniem wejścia w życie noweli uzyskał zezwolenie na zbieranie odpadów, zezwolenie na przetwarzanie odpadów, zezwolenie na zbieranie i przetwarzanie odpadów albo pozwolenie na wytwarzanie odpadów uwzględniające zbieranie lub przetwarzanie odpadów jest złożenie, w terminie 12 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji, wniosku o zmianę posiadanej decyzji. Jednym z obowiązkowych elementów wniosku jest wskazanie proponowanej formy i wysokości zabezpieczenia roszczeń. Tożsamy obowiązek spoczywa na prowadzącym instalację, który posiada pozwolenie zintegrowane uwzględniające zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów. Nie dopełnienie obowiązku spowoduje, że pozwolenie zintegrowane wygaśnie w zakresie gospodarowania odpadami.
Należy mieć także na uwadze, że nowe reguły, w tym nakładające obowiązek zabezpieczenia roszczeń, obejmują także podmioty, które przed wejściem w życie nowelizacji wszczęły postępowania w sprawie wydania zezwolenia na zbieranie odpadów, na przetwarzanie odpadów, w sprawie wydania pozwolenia na wytwarzanie odpadów uwzględniającego zbieranie odpadów lub ich przetwarzanie, a także wydania pozwolenia zintegrowanego uwzględniającego zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów oraz decyzji zatwierdzających instrukcje prowadzenia składowiska odpadów, lecz w dacie wejścia w życie noweli postępowania te nie zostały zakończone.
Joanna Kostrzewska radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego.
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl