Ministerstwo Infrastruktury (dalej: MI) przygotowuje strategię, która ma przyspieszyć rozwój inteligentnych systemów transportowych (w tekście: ITS) w Polsce. Systemy te są przeznaczone m.in. dla zarządców dróg i transportu publicznego.
Strategia MI wpisze się w plany Komisji Europejskiej (dalej: KE) dotyczące wdrożenia ITS w całej Unii Europejskiej. Plan KE przedstawia priorytetowe obszary działań w celu przyspieszenia skoordynowanego wprowadzania aplikacji i usług ITS w Unii Europejskiej. Jest już nawet propozycja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej ramy dla wdrożenia inteligentnych systemów transportowych w obszarze transportu drogowego i powiązania z innymi gałęziami transportu.
– Komisja Europejska w zeszłym roku rozpoczęła prace nad dokumentem określającym plan działań w okresie rozwoju ITS w państwach Wspólnoty. Równocześnie rozpoczęła prace nad projektem dyrektywy dotyczącej systemów ITS – informuje Maciej Jankowski, Wiceminister infrastruktury. – Ministerstwo Infrastruktury włączyło się w prace KE, a jedną z podjętych przez resort inicjatyw jest przygotowanie strategii rozwoju ITS w Polsce. Dokument ten ma być gotowy w przyszłym roku.
Plan KE przewiduje działania w 6 obszarach:
1) optymalne wykorzystanie danych dotyczących dróg, ruchu i podróży,
2) ciągłość usług ITS w zakresie zarządzania ruchem i transportem towarowym w europejskich korytarzach transportowych i konurbacjach (czyli zespołach leżących blisko siebie miast lub osiedli, powiązanych ze sobą gospodarczo i komunikacyjnie),
3) bezpieczeństwo i ochrona w transporcie drogowym,
4) integracja pojazdu z infrastrukturą transportową,
5) bezpieczeństwo i ochrona danych,
6) europejska współpraca i koordynacja w zakresie ITS.
Wdrożenie planu KE ma się przyczynić do poprawy jakości usług transportowych i bezpieczeństwa ruchu drogowego, zmniejszenia zanieczyszczenia środowiska oraz – wynikającego z usprawnienia transportu publicznego – rozwoju gospodarczego.
Zasady ustalania cen biletów w komunikacji publicznej>>
Możliwości ITS
Według opracowania dr. inż. Jacka Oskarbskiego, dr. inż. Kazimierza Jamroza oraz dr. inż. Marka Litwina pt. „Inteligentne Systemy Transportu – zaawansowane systemy zarządzania ruchem” nowoczesne, zintegrowane systemy umożliwiają m.in.:
• zwiększenie przepustowości dróg o nawet 25%,
• poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego i zmniejszenie liczby wypadków (od 40 do 80%),
• zmniejszenie czasu podróży i zużycia energii (o 45–70%),
• poprawę jakości środowiska naturalnego (redukcja emisji spalin o 30–50%),
• poprawę komfortu podróżowania i warunków ruchu kierowców, podróżujących transportem zbiorowym oraz pieszych,
• redukcję kosztów zarządzania taborem drogowym,
• redukcję kosztów związanych z utrzymaniem i renowacją nawierzchni,
• zwiększenie korzyści ekonomicznych w regionach.
– Inteligentne systemy transportowe mają ogromny potencjał w zakresie bardziej efektywnego wykorzystania wszystkich gałęzi transportu. Mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, pozwalają na wydajniejsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury oraz ograniczają powstawanie zatorów na drogach – twierdzi Maciej Jankowski. – Wdrożenie zaawansowanych rozwiązań transportowych może zoptymalizować proces logistyczny i ograniczyć zbędne przejazdy. Będzie to miało wpływ na mniejsze zużycie energii przez środki transportu, a tym samym zmniejszenie transportochłonności polskiej gospodarki, która stanie się bardziej konkurencyjna.
Przeznaczenie ITS
Inteligentne Systemy Transportowe ze względu na przeznaczenie dzielą się na systemy dla:
1) podróżnych (m.in. rozkłady jazdy, nawigacja dla kierowców),
2) zarządzania ruchem (np. wspomagające planowanie transportu, sterowanie ruchem, egzekwowanie prawa),
3) pojazdów (m.in. poprawiające widoczność, zapobiegające kolizjom),
4) transportu publicznego (np. zarządzanie pojazdami i kursami),
5) służb ratowniczych (m.in. powiadomienie o wypadku, zarządzanie pojazdami ratowniczymi),
6) elektronicznych płatności,
7) bezpieczeństwa ruchu drogowego (np. zwiększenia bezpieczeństwa słabszych użytkowników dróg, inteligentne skrzyżowania),
8) egzekwowania prawa (np. identyfikacja tablic rejestracyjnych).
Żeby jednak systemy ITS spełniły swoje zadanie, muszą być ze sobą zintegrowane.
W Polsce większość systemów ITS ma charakter wyspowy, co oznacza, ze zastosowane w nich rozwiązania (np. technologia) – choć sprawdzają się tam, gdzie są stosowane – nie mogą współpracować z innymi systemami zarządzania transportem.
Środki unijne na ITS
Zarządcy dróg i transportu publicznego planujący wdrażanie ITS mogą skorzystać ze środków unijnych, które na ten cel są zagwarantowane w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko (dalej: POIiŚ).
Ministerstwo Infrastruktury poinformowało, że w III lub IV kwartale 2009 r. ma być ogłoszony konkurs o dotacje z Działania 8.3 „Rozwój Inteligentnych Systemów Transportowych” POIiŚ.
Obecnie MI przygotowuje projekt rozporządzenia w sprawie pomocy na inwestycje mające na celu rozwój inteligentnych systemów transportowych umożliwiający wsparcie projektów ze środków działania 8.3. W zależności od statutu beneficjenta MI zakłada różny poziom finansowego wsparcia dla:
• jednostek sektora publicznego, w tym samorządów wsparcie wyniesie 85% wartości projektu,
• prywatnych przedsiębiorstw – do 50%.
Ze środków działania 8.3 dofinansowywane będą projekty z zakresu ITS dotyczące m.in.:
1) zarządzania ruchem,
2) obsługi podróżnych,
3) poboru opłat,
4) zarządzania flotą pojazdów.
Projekt rozporządzenia MI jest w tej chwili na etapie negocjacji z Komisją Europejską.
Projekty wdrażania ITS mogą być również dofinansowane ze środków POIiŚ przeznaczonych na:
• Działanie 7.3 „Transport miejski w obszarach metropolitalnych” (o dotacje mogą starać się projekty związane z elementami telematyki poprawiającej funkcjonowanie transportu publicznego),
• Działanie 8.1 „Bezpieczeństwo ruchu drogowego” (dotacje są przeznaczone m.in. na systemy automatycznego nadzoru nad ruchem drogowym).
Wsparcie dla ITS zagwarantowały także województwa w Regionalnych Programach Operacyjnych.
SŁOWNICZEK
Inteligentne Systemy Transportowe (Inteligent Transportation Systems) stanowią zbiór różnorodnych technologii (telekomunikacyjnych, informatycznych, automatycznych i pomiarowych) oraz technik zarządzania stosowanych w transporcie w celu ochrony życia uczestników ruchu, zwiększenia efektywności systemu transportowego oraz ochrony zasobów środowiska naturalnego
(źródło: www.itspolska.pl).
Wioletta Kępka