Organ wykonawczy gminy nie może decydować o dofinansowaniu do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi – wyrok WSA

Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach trafiła skarga gminy, która zaskarżyła rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Śląskiego. Wojewoda w rozstrzygnięciu stwierdził nieważność zarządzenia organu wykonawczego gminy w sprawie określenia zasad udzielania osobom starszym zamieszkałym w tej gminie dofinansowania do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Dofinansowanie to miało być udzielane w formie zasiłków celowych i specjalnych zasiłków celowych. Wyrok zapadł 8 stycznia 2021 r. (sygn. akt II SA/Gl 1317/20).

Dofinansowanie do opłat za śmieci dla seniorów

Na Śląsku organ wykonawczy jednej z gmin wydał zarządzenie w sprawie określenia zasad udzielania osobom starszym dofinansowania do opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Dofinansowanie do opłat miało być udzielane w formie zasiłków celowych lub specjalnych zasiłków celowych.

W zarządzeniu określono m.in.:

• krąg podmiotowy osób, które będą mogły ubiegać się o zasiłki celowe przeznaczone na dofinansowanie do opłaty za gospodarowanie odpadami,
• warunki przyznawania świadczeń,
• wysokość świadczeń,
• sposób ich wypłacania.

Organ, przy wydawaniu zarządzenia, powołał się między innymi na przepisy ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (art. 30 ust. 1) i przepisy ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (art. 110 ust. 3, art. 17 ust. 1 pkt 5, art. 39, art. 41 ust. 1). Organ twierdził, że wykonuje zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej. Organ powoływał się przy tym na to, że w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej osoby mające niskie dochody, gmina może sfinansować ze środków publicznych, w formie zasiłków celowych, część lub całość wydatków na różnego rodzaju świadczenia. W opinii organu takim świadczeniem mogły być dotacje na gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Organ nadzorczy ma zastrzeżenia

Stanowiska organu wykonawczego gminy nie podzielił jednak Wojewoda Śląski, który w trybie nadzorczym zakwestionował zarządzenie. W uzasadnieniu Wojewoda podniósł, że zarówno przywoływane przez gminę przepisy, jak i inne przepisy prawa, nie dają organowi wykonawczemu gminy kompetencji do przyznawania zasiłków celowych na dofinansowanie gospodarowania odpadami dla seniorów. Wojewoda uznał w związku z tym, że kwestionowane zarządzenie pozbawione jest podstaw prawnych.

Z uzasadnienia Wojewody Śląskiego:

To, że Prezydent Miasta posiada kompetencję do ustalenia kierunków i sposobu wykonywania zadań przez ośrodek pomocy społecznej, nie oznacza uprawnienia organu wykonawczego do władczego ingerowania w zasady przyznawania zasiłków celowych i specjalnych zasiłków celowych. Zasady te określa ustawa i to jej przepisy stanowią podstawę do wydawania decyzji administracyjnych.

Stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach

Organ wykonawczy gminy złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach na decyzję Wojewody Śląskiego. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z 8 stycznia 2021 r. przyznał rację Wojewodzie Śląskiemu.

Zdaniem Sądu w sprawie doszło do złamania zakazu domniemywania kompetencji oraz posłużono się wykładnią rozszerzającą kompetencje.

Z uzasadnienia WSA:

W uzasadnieniu Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zwrócił uwagę, że z zagadnieniem tym wiąże się również zakaz wyprowadzania kompetencji w drodze analogii. Jednocześnie, wystąpienie jakichkolwiek wątpliwości co do istnienia określonej kompetencji powinno być równoznaczne ze stwierdzeniem braku tej kompetencji. W stosunku do organów administracji publicznej nie stosuje się bowiem zasady, zgodnie z którą to, co nie jest zakazane, jest dozwolone. Przeciwnie, dozwolone jest tylko to, co znajduje wyraźną podstawę prawną (art. 7 Konstytucji RP).

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach podzielił również stanowisko Wojewody Śląskiego i uznał, że ustalenie zakresu podmiotowego oraz sposobu i zakresu udzielania wsparcia, zawarte w załączniku do przedmiotowego zarządzenia, wykracza poza granice przewidziane dla ustaleń organu wykonawczego gminy i rozstrzyga o prawach i obowiązkach mieszkańców gminy, co w świetle obowiązujących przepisów prawa jest niedopuszczalne.

Sąd wyraźnie zaznaczył, że powoływany przez organ wykonawczy gminy art. 110 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej nie daje organowi prawa do wkraczania i regulowania materii ustawowej, a ma na celu ujednolicenie zasad postępowania ośrodków pomocy społecznej. Chodzi o to, aby osoby będące w podobnej sytuacji były traktowane w ten sam sposób. Sąd uznał, że organ, wydając swoje zarządzenie w sposób autorytatywny i bez podstawy prawnej, przesądził o treści decyzji administracyjnych wobec osób w trudnej sytuacji i podeszłym wieku. Tymczasem takie decyzje powinny mieć charakter indywidualny i powinny być wydawane po przeprowadzeniu indywidualnego postępowania.

Jednocześnie Wojewódzki Sąd Administracyjny zwrócił uwagę organu wykonawczego gminy, że kwestię ulg i zwolnień z opłat za gospodarowanie odpadami, reguluje art. 6k ust. 4 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. W ustawie tej przewidziano bowiem możliwość udzielenia zwolnień w całości lub w części z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi osobom, które są uprawnione do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. W tym zakresie uprawnienie do ich udzielenia przyznano radzie gminy, a nie prezydentowi miasta.

Podsumowanie

Stale rosnące koszty funkcjonowania gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi przekładają się na rosnącą wysokość stawek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Dla części mieszkańców, zwłaszcza tych starszych, opłaty te mogą stanowić duże obciążenie dla ich budżetu. Gmina może starać się poprawić sytuację takich osób, między innymi stosując zwolnienie ich z opłat. Zwolnienie to musi jednak mieć prawidłową podstawę prawną. Niestety w omawianej sprawie organ wykonawczy gminy przekroczył swoje kompetencje.

🅒 🅟

• Konstytucja Rzeczy Pospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. poz. 483 z późn. zm.),

• art. 6k ust. 4 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2021 r. poz. 888 z późn. zm.),

• art. 8 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1372 z późn. zm.),

• art. 110 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 z późn. zm.).

Przywołane orzeczenie

• wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 8 stycznia 2021 r., sygn. akt II SA/Gl 1317/20.

Bartosz Sieroń

absolwent Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie; specjalista ds. rachunkowości zarządczej i kontrolingu; obecnie pełnomocnik Zarządu MPO w m.st. Warszawie

Monitor Prawa Ochrony Środowiska