Program Kreatywna Europa to unijna propozycja dofinansowania projektów z zakresu kultury. Obejmuje także sektor audiowizualny i kreatywny. Jednym z najważniejszych celów Programu jest promocja europejskiej różnorodności kulturowej i dziedzictwa. Wnioskodawcy, planujący realizację międzynarodowych przedsięwzięć kulturalnych, mogą składać aplikacje do jednego z trzech komponentów: Media, Kultura i część międzysektorowa.
Program Kreatywna Europa, realizowany w perspektywie finansowej 2014-2020, doskonale uzupełnia krajowe możliwości dotacji, skierowanych do artystów i twórców, ale także samorządów i placówek kultury podlegających samorządom.
Kluczowe są własne doświadczenia
Jednym z miast, które aktywnie bierze udział w projektach Programu, jest Lublin. Już kilkanaście lat temu - w jednej z pierwszych edycji finansowania działań kulturalnych przez Komisję Europejską w ramach programu dedykowanego kulturze europejskiej - Miasto Lublin (wspólnie z instytucjami partnerskimi z Francji i Rumunii) realizowało projekt pt. "Kacpry". Międzynarodowa współpraca artystów z trzech krajów przyniosła doświadczenia, które wykorzystywane są przy realizacji kolejnych projektów dofinansowanych w ramach obecnych konkursów Kreatywnej Europy.
Zobacz: Pracownicy
Jak problemy społeczne zamienić w korzyści
Projekt "Kacpry" był pomysłem na "nowe otwarcie" dla mieszkańców konkretnych dzielnic miast, uczestniczących w przedsięwzięciu. Dzielnice wybrane do projektu nie znalazły się w nim przypadkowo - to miejsca na co dzień niebezpieczne, zamieszkałe przez osoby często mające problemy z przestrzeganiem prawa. Już sama inicjatywa projektu dedykowanego "wykluczonym" była innowacyjna i ciekawa. Aby projekt mógł być realizowany bez problemów konieczne było często wsparcie straży miejskiej, a nawet policji, którą wzywali zaniepokojeni mieszkańcy (nie zaś aktorzy, biorący udział w przedsięwzięciu).
Zobacz: Kultura
W przypadku projektów Kreatywnej Europy - podobnie jak w każdym innym programie UE - istotny jest cel (np. stworzenie zachęt dla mieszkańców do bardziej aktywnego udziału w życiu miasta).
Głównym celem projektu "Kacpry" było stworzenie artystycznego "lustra" - możliwości analizy gestów, słów i zachowań mieszkańców przez nich samych. Pomocą w tym trudnym doświadczeniu byli aktorzy z krajów biorących udział w projekcie. Dzięki poznaniu własnych cech, które utrudniały dotąd wyjście poza "zaklęty krąg" dzielnicy i nie pozwalały na wejście "obcych", udało się przekonać społeczność "wykluczonych" do otwarcia i poznania szans, które niesie ze sobą współpraca. Pozwoliło to wyjść poza czasem wieloletnie - przekazywane z pokolenia na pokolenie - stereotypy i uprzedzenia.
Konieczne stworzenie instrumentów wspierających
Chociaż Kreatywna Europa wymaga dofinansowania realizacji projektów w wysokości do 50 proc. planowanych kosztów realizacji przedsięwzięcia, to ten fakt nie musi być problemem dla tych samorządowych instytucji kultury, które decydują się podjąć starania o uzyskanie wsparcia na międzynarodowe projekty kulturalne.
- Jeśli chodzi o możliwości wspierania twórców w zakresie dofinansowania wkładu własnego, to w zależności od systemu rozliczeń programu "Kreatywna Europa", Miasto Lublin może dostosować lub stworzyć narzędzia umożliwiające pokrycie wymaganego wkładu własnego - zapewnia Monika Głazik, z Biura Prasowego w Kancelarii Prezydenta Miasta Lublin.
Przykładowo - takim narzędziem mogą być konkursy ofert na realizację zadań publicznych z zakresu kultury i sztuki czy konkursy ofert na wsparcie zadań publicznych skierowanych do mieszkańców Lublina bądź np. organizacji pozarządowych działających na danym terenie. Jak zapewnia M. Głazik, w przypadku projektów realizowanych w ramach działalności miejskich instytucji kultury istnieje możliwość przekazania instytucji środków w ramach dotacji, z przeznaczeniem na wkład własny finansowy.
Istnieją przykłady projektów realizowanych w ramach programów dofinansowujących kulturę w poprzednich perspektywach finansowych UE, w których koordynatorzy z innych krajów (np. Francji) wspierali działania polskich partnerów we wspólnych projektach kulturalnych, poprzez specjalne dotacje celowe na sfinansowanie wkładu własnego finansowego.
Istotna jest szeroka sieć partnerstw międzynarodowych
Lublin realizuje obecnie kilka projektów dofinansowanych w ramach Programu Kreatywna Europa. Miasto korzysta przy tym z już posiadanych doświadczeń, a także z dotychczasowych osiągnięć samorządowych instytucji kultury, które utrzymują efektywne kontakty partnerskie z galeriami, fundacjami, teatrami, czy muzeami w krajach niemal całej UE.
Jednym z projektów jest "Meet the Neighbours" (pol. Spotkaj sąsiadów). Przedsięwzięcie realizowane jest przez pięć organizacji partnerskich (w tym Galerię Labirynt z Lublina). Projekt, który trwa do stycznia 2020 r. w całości oparty jest na rezydencjach, czyli pobytach artystów w poszczególnych miastach. Każdy partner niezależnie buduje strukturę tych rezydencji.
- Istotny jest aspekt relacji rezydenta/rezydentów z lokalną społecznością, jednak nie wymagane są działania włączające aktywnie przedstawicieli lokalnych społeczności - tłumaczy Monika Głazik. - W ramach projektu instytucje prowadzą dialog, wymieniając się doświadczeniami z poszczególnych rezydencji. Wypracowują lepsze metody pracy dla poszerzenia swojej publiczności, np. poprzez działania poza instytucją.
Rezydencje artystyczne mogą być istotnym elementem projektów kulturalnych, dlatego warto uwzględniać je w działaniach projektowych. Trzeba jednocześnie pamiętać o grupach docelowych, czyli artystach, którzy w ramach rezydencji będą tworzyć prace (np. z zakresu literatury, malarstwa czy muzyki). Wszystko zależy od celu, jaki jest planowany w związku z realizacją konkretnego działania czy całego projektu. Bardzo ważne jest opisanie tego celu w aplikacji i dążenie do jego osiągnięcia podczas realizacji przedsięwzięcia projektowego.
Innym projektem realizowanym przez Wydział Kultury Urzędu Miasta Lublin razem z Galerią Labirynt we współpracy międzynarodowej, w ramach Programu Kreatywna Europa, jest "CreArt. Sieć miast na rzecz twórczości artystycznej" ("CreArt. network of Cities for Artistic Creation").
- Udział w projekcie przedstawicieli lubelskiego środowiska kultury jest szansą na podniesienie kompetencji kuratorów i artystów, prezentację twórczości i osiągnięć lokalnych twórców w kontekście europejskim (podczas zbiorowych wystaw) oraz nawiązanie kontaktów i transfer wiedzy- informuje Monika Głazik- Lubelscy artyści mieli okazję wziąć udział w rezydencjach artystycznych, wystawach, seminariach kuratorskich i warsztatach artystycznych w pozostałych miastach partnerskich projektu.
Obecnie trwa druga edycja projektu, z kolejnym dofinansowaniem w ramach Programu Kreatywna Europa.
KE wspiera działania wpisujące się w priorytety UE
Jednym z priorytetów, do którego istotne znaczenie przykłada Komisja Europejska, jest fakt starzenia się społeczeństwa UE. Innym istotnym zagadnieniem jest konieczność wsparcia migrantów i uchodźców w procesie przystosowywania się do życia w nowej społeczności. Ważny jest także dialog międzypokoleniowy i edukacja kulturalna, z wykorzystaniem innowacyjnych metod dotarcia do publiczności.
Nabory aplikacji w wybranych konkursach dla samorządów
W ramach komponentu Media, gminy, władze samorządowe i urzędy miejskie mogą ubiegać się o dofinansowanie do 60% kosztów kwalifikowalnych przedsięwzięcia na działania konkursowe w naborze "Dostęp do rynków". To propozycja dla samorządów i instytucji im podlegających, zajmujących się organizacjom wydarzeń branżowych. Celem przedsięwzięć ma być promocja europejskich utworów audiowizualnych oraz tworzenie i rozwijanie narzędzi internetowych ułatwiającym profesjonalistom - filmowcom i formom z branży audiowizualnej - dostęp do rynków europejskich. Aplikacje można składać do 6 lutego 2020 roku.
Wybrane polskie samorządy, chcąc promować atuty turystyczne miasta i regionu, już od wielu lat prowadzą własne fundusze filmowe. Dlatego w przypadku zainteresowania konkursami związanymi z dostępem do rynków lub w zakresie edukacji filmowej, można rozważyć komplementarność działań.
W ramach funduszu filmowego np. instytucja podległa samorządowi (o ile w wytycznych funduszu jest taki zapis) może ubiegać się o dofinansowanie działań z zakresu edukacji filmowej, jednocześnie występując o wsparcie określonej części przedsięwzięcia lub konkretnych zadań do Programu Kreatywna Europa. W ten sposób - korzystając z obu form dofinansowania - można uzupełnić konieczny wkład własny zarówno w Kreatywnej Europie, jak i funduszu filmowym. Warto jednak pamiętać, że niedozwolone jest podwójne finansowanie tego samego kosztu z dwóch różnych źródeł konkursowych.
Jeszcze do 12 marca 2020 roku przyjmowane są wnioski w konkursie "Edukacja filmowa". W gronie potencjalnych beneficjentów są m.in. władze samorządowe oraz instytucje podległe. Działanie dotyczy wsparcia projektów zapewniających mechanizmy lepszej współpracy między inicjatywami edukacji filmowej w Europie w celu poprawy ich wydajności oraz opracowania nowych i innowacyjnych projektów, zwłaszcza z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych. Docelowymi odbiorcami inicjatyw muszą być młodzi ludzie poniżej 19. roku życia. Działania dotyczące edukacji filmowej mogą opierać się na wyselekcjonowanym katalogu filmów, z czego 50 proc. stanowić powinny filmy europejskie. Finansowy wkład Unii Europejskiej nie może przekroczyć 70 proc. całkowitych kwalifikowanych kosztów przedsięwzięcia.
Magdalena Pokrzycka-Walczak
dziennikarka specjalizująca się w tematyce polityki europejskiej