Rada Gminy Jedwabno podjęła uchwałę o przekształceniu gminnej biblioteki publicznej w jednostkę budżetową. Uchwała ta została jednak uchylona przez wojewodę, który uznał, że jest ona niezgodna z art. 28 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 118, poz. 721 ze zm.). Zdaniem wojewody ustawa ta nie przewiduje możliwości prowadzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego instytucji kultury w formie jednostki budżetowej. Zasady gospodarki finansowej instytucji kultury, określone w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, nie pokrywają się z definicją jednostki budżetowej podaną w art. 18 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014 ze zm.), bowiem jednostki budżetowe pokrywają swe wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zgodnie natomiast z art. 28 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, instytucja kultury pokrywa koszty bieżącej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów, do których zaliczane są wpływy z prowadzonej działalności, w tym ze sprzedaży składników majątku ruchomego, najmu i dzierżawy składników majątkowych, dotacji z budżetu, środków otrzymanych od osób fizycznych i prawnych oraz innych źródeł.
Zarząd gminy nie zgodził się jednak z tym rozstrzygnięciem i wniósł skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się jednak z twierdzeniami gminy i nie uwzględnił skargi. W swoim uzasadnieniu NSA wskazał, że w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014 ze zm.) ustawodawca określił, iż jednostkami budżetowymi są takie jednostki sektora finansów publicznych, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego. Zdaniem sądu, jeśli więc z art. 9 ust. 1 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej wynika powinność organizowania działalności kulturalnej przez tworzenie samorządowych instytucji kultury, a te w myśl art. 27 ust. 1 tej ustawy samodzielnie gospodarują przydzieloną i nabytą częścią mienia oraz prowadzą samodzielną gospodarkę w ramach posiadanych środków, zgodnie zaś z art. 28 pokrywają koszty bieżącej działalności i zobowiązania z uzyskiwanych przychodów - to powyższe uregulowania prawne stanowią lex specialis w stosunku do innych ustaw. Z tego względu NSA stanął na stanowisku, że gmina nie miała prawa do podjęcia uchwały o przekształceniu gminnej biblioteki publicznej w jednostkę budżetową.
Wyrok NSA z 17 października 2001 r.
SYGN. AKT I SA 2197/01
Przygotowali ADAM MAKOSZ I ARKADIUSZ JARASZEK
OPINIA
Radosław Góral
radca prawny w zespole postępowań sądowych kancelarii prawniczej Salans
Omawiany wyrok nawiązuje do utrwalonego poglądu NSA, zgodnie z którym samorządowe instytucje kultury stanowią szczególną formę organizacyjną sektora finansów publicznych.
Na tle tego dość szczegółowego zagadnienia, NSA wypowiedział uwagę natury generalnej, która zachowuje aktualność mimo zmiany stanu prawnego. NSA przypomniał, że kwestie związane z funkcjonowaniem, zasadami i formami organizacyjnymi gospodarki jednostek publicznych określa w sposób ogólny ustawa o finansach publicznych.
Swoboda działania społeczności lokalnych podlega ograniczeniom organizacyjnym. Przepisy szczególne mogą bowiem przewidywać obowiązek wykonywania określonych zadań publicznych w szczególnej, wskazanej ustawą formie lub określać specyficzne zasady finansowania tych zadań. W tym ostatnim przypadku dopuszczalny jest wybór tylko takiej jednostki organizacyjnej, która może być finansowana zgodnie z zasadami wskazanymi w ustawie.