W perspektywie finansowej 2004-2006 projekty związane z ochroną dziedzictwa kulturowego oraz inwestycjami w infrastrukturę kulturalną mogły być finansowane w ramach kilku programów operacyjnych. Największe możliwości stwarzał Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego. Dofinansowywał on zarówno renowację zabytków, budowę, rozbudowę i modernizację infrastruktury związanej z kulturą (np. sale koncertowe, amfiteatry), jak również organizację przyciągających turystów imprez kulturalnych. Dofinansowanie uzyskało ponad 300 projektów.
W latach 2007-2013 finansowanie projektów będzie możliwe zarówno w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Na poziomie centralnym największe wsparcie dla kultury przewidujemy w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, w ramach XII Priorytetu Kultura i dziedzictwo kulturowe. Zamierzamy przeznaczyć na ten cel 576 mln euro, w tym 490 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach tego priorytetu realizowane będą projekty o znaczeniu ponadregionalnym, dotyczące m.in. rewitalizacji zabytków, rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie kultury, tworzenie wirtualnych muzeów, a także budowa i remonty uczelni artystycznych. Minimalna wartość projektów w ramach tego priorytetu wynosi 5 mln euro. Jedynie w przypadku konserwacji zabytków ruchomych, rozwoju zasobów cyfrowych oraz ochrony zabytków przed kradzieżą pułap jest mniejszy i wynosi 1 mln euro.
Projekty o mniejszej wartości i bardziej ograniczonym znaczeniu będą mogły liczyć na wsparcie w ramach regionalnych programów operacyjnych. Województwa zamierzają przeznaczyć na cele związane z kulturą ponad 630 mln euro. Z tych pieniędzy finansowane będą m.in. projekty mające na celu poprawę stanu obiektów historycznych i zabytkowych, inwestycje w szlaki dziedzictwa kulturowego, projekty zwiększające dostępność do obiektów i dóbr kultury. Wspierana będzie także budowa, przebudowa i modernizacja publicznej infrastruktury kulturalnej. Środki będą także przeznaczane na wyposażenie placówek kultury m.in. w sprzęt wystawienniczy, magazynowy, techniczny i multimedialny. Najwięcej - w relacji do dysponowanych środków - na bezpośrednie wsparcie kultury zamierzają przeznaczyć województwa: małopolskie, podlaskie, lubelskie, łódzkie i mazowieckie.
W latach 2007-2013 polską kulturę zasili więc 1,1 mld euro z programów krajowych i regionalnych realizowanych w ramach Narodowej Strategii Spójności. Warto zaznaczyć, że projekty dotyczące kultywowania lokalnych tradycji oraz rozwoju mikroprzedsiębiorstw w obszarze drobnej wytwórczości związanej z kulturą (np. rzemiosło artystyczne, rękodzielnictwo) będą mogły być finansowane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Z pomocy będą mogły skorzystać przede wszystkim gminy, samorządowe instytucje kultury, kościoły i związki zawodowe.
Oprócz funduszy unijnych na dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu kultury, realizowanych w naszym kraju, dodatkowe środki przeznaczają również kraje spoza Unii, ale korzystające ze swobody handlu, czyli Norwegia, Islandia, Liechtenstein i Szwajcaria. W zamian za dostęp do naszego rynku przekazują nam środki rozwojowe w ramach tzw. Mechanizmów Finansowych. Do tej pory korzystaliśmy z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W trakcie przygotowania jest analogiczny Mechanizm Szwajcarski. W ramach dwóch pierwszych mechanizmów realizowany jest priorytet dotyczący ochrony kulturowego dziedzictwa europejskiego, którego budżet wynosi ok. 77 mln euro.
MONIKA NIEWINOWSKA
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego