Bez zgody
Autorskie prawa zarówno osobiste, jak i majątkowe, w niektórych sytuacjach mogą być ograniczone w ramach tzw. ograniczonego użytku. Wskazana instytucja pozwala osobie fizycznej oraz jej krewnym i znajomym, całkowicie bezpłatnie, na własny potrzeby, bez zgody twórcy korzystać z powszechnie dostępnego dzieła (tzw. użytek osobisty). Na tych samych zasadach, czyli bezpłatnie i bez zgody twórcy może się odbywać korzystanie z udostępnionego utworu w ramach realizacji ważnego interesu publicznego, w celach edukacyjnych albo kulturalnych (tzw. dozwolony użytek publiczny). Wynika to z art. art. 23 (1) ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych Dz. U. z 2019 r. poz. 1231 dalej “Ustawa”), który wskazuje, że nie wymaga zgody autora zwielokrotnienie utworu tymczasowe, przejściowe lub incydentalne (caching, browsing), które nie ma samodzielnego znaczenia gospodarczego i jest podejmowane wyłącznie w ramach procesu technologicznego, którego celem jest przekazanie utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika albo zgodnego z prawem korzystania z utworu. To rozwiązanie dotyczy korzystania z praw pokrewnych do utworu.
Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2021
Prawa bibliotek
Zarówno biblioteki jak i szkoły w celach edukacyjnych, badawczych czy poznawczych mogą, zgodnie z art. 27 Ustawy bezpłatnie, bez zgody twórców, udostępniać zgromadzone zbiory. Dodatkowym warunkiem legalności tych działań jest to, że nie są ukierunkowane na dążenie do osiągnięcia korzyści majątkowej z tego udostępnienia, zarówno w sposób pośredni, jak i bezpośredni oraz umożliwienie dostępu do posiadanych utworów określonemu gronu odbiorców czyli np. uczniom albo studentom. Natomiast działanie w Internecie ze zdygitalizowanymi zasobami bibliotecznymi podlega nieco odmiennym warunkom. Jak bowiem wskazuje art. 28 ust. 3 Ustawy biblioteka będzie mogła bez przeszkód udostępnić, on-line, cyfrowe formy utworów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali), które znajdują się na terenie tych jednostek, jeśli udostępnianie nie jest prowadzone w celu osiągnięcia bezpośredniej lub pośredniej korzyści majątkowej oraz, jeśli biblioteki nie łączy umowa licencyjna określająca sposób korzystania z utworu.
Oznacza to, że swobodne i bezpłatne udostępnianie treści zdygitalizowanych w sieci bez zgody autora dotyczy tylko dzieł wchodzących w skład tzw. domeny publicznej, do których prawa autorskie już wygasły albo jeśli biblioteka posiada określone prawa autorskie do utworów. Natomiast w innych przypadkach udostępnienie treści cyfrowych wymaga z jednej strony zgody autora na ewentualne bezpłatne korzystanie z jego utworu przez czytelników biblioteki np. w ramach udzielonej bibliotece licencji, a z drugiej strony nakłada na bibliotekę obowiązek zamieszczenia informacji, że dany utwór podlega ochronie prawnoautorskiej.
Polecamy serwis: Prawo autorskie