Do wyłącznej właściwości organu prowadzącego szkołę należy rozstrzyganie o zwolnieniu ucznia (lub rodzica) z obowiązku uiszczenia opłaty za posiłek lub o częściowym zwolnieniu z tej opłaty. Przesłankami uzasadniającymi zwolnienie z opłaty lub z części opłaty jest szczególnie trudna sytuacja materialna rodziny albo szczególnie uzasadniona sytuacja losowa. O ile ustalenia dotyczące zasad (regulaminu) korzystania ze stołówki szkolnej i podejmowane przez organ prowadzący szkołę ustalenia o wysokości opłat za korzystanie z posiłków mają charakter regulacji ogólnych, o tyle uznaniowe decyzje z art. 67a, ust. 4 ustawy o systemie oświaty dotyczą już spraw indywidualnych i konkretnych. Brak użycia w ustawie słowa decyzja uniemożliwia jednak przyjęcie, że ww. sprawy indywidualne winien rozstrzygać organ wykonawczy samorządu terytorialnego na zasadach z kodeksu postępowania administracyjnego.
Z praktycznego punktu widzenia zasadne wydaje się twierdzenie, że ilość tego rodzaju spraw indywidualnych, jakie mogą trafiać do organu prowadzącego szkołę, będzie go skłaniać do poszukiwania rozwiązań prawnych umożliwiających scedowanie decyzji na dyrektorów szkół. W przypadku szkół prowadzonych przez podmioty prywatne możliwe wydaje się tutaj zastosowanie cywilnoprawnej konstrukcji pełnomocnictwa (z art. 96 i art. 98-109 kodeksu cywilnego).
Konstrukcją pełnomocnictwa nie można jednak posłużyć się w przypadku szkół samorządowych, gdzie tego rodzaju indywidualne rozstrzygnięcia zastrzeżone są do wyłącznej właściwości rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa (Wynika to między innym z art. 18 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm. - oraz z braku przypisania ww. kompetencji w gestię organu stanowią lub organu wykonawczego samorządu w art. 5c ustawy o systemie oświaty). Tak rozumianych kompetencji uchwałodawczych z art. 67a ust. 4 ustawy o systemie oświaty nie da się scedować na organ wykonawczy samorządu ani na dyrektorów poszczególnych szkół.
Warto zaznaczyć, że podobny problem będzie miał również minister właściwy do spraw kultury ze względu na sprawowanie funkcji organu prowadzącego podległe mu państwowe szkoły artystyczne.
Z wypowiedzi Krystyny Szumilas, wiceminister edukacji, można wnioskować jednak, że resort już pracuje nad odpowiednimi zmianami. Zapowiedziała ona, że o zwolnieniach z opłat i zasadach funkcjonowania stołówek będą decydować dyrektorzy szkół. Nowelizacja odpowiednich przepisów ustawy o systemie oświaty ma w ciągu najbliższych dwóch tygodni być przedmiotem obrad Rady Ministrów. Jeśli równie szybko zajmie się nią Sejm i Senat, to nowe przepisy mogą zaczął, funkcjonować już w kwietniu.
WNIOSEK
Do czasu ewentualnej nowelizacji przepisu, o całkowitym lub częściowym zwolnieniu ucznia (rodzica) z opłaty za posiłek będzie musiał każdorazowo decydować w odrębnej uchwale organ stanowiący samorządu.
WOJCIECH LACHIEWICZ
członek Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie
Podstawa prawna
• Art. 67a ust. 4 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.).