17 października - Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem
W 2020 r. liczba rodzin, którym przyznano pomoc społeczną z powodu ubóstwa spadła o 8 proc. w porównaniu z poprzednim rokiem - powiedział PAP wiceminister rodziny Stanisław Szwed. Zaznaczył, że najbliższy rok z powodu rosnącej inflacji może być trudniejszy dla najuboższych.
17 października obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem. Ma on zwrócić uwagę na problem biedy i wykluczenia społecznego oraz podkreślić solidarność i braterstwo z najuboższymi.
Niższe wydatki, wyższe dochody
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że w Polsce w 2020 r. odnotowano wzrost odsetka osób skrajnie ubogich z ok. 4 proc. osób w 2019 r. do ok. 5 proc. Eksperci GUS zwracają uwagę, że pogorszenie się sytuacji materialnej części gospodarstw domowych wiąże się z wprowadzeniem od marca 2020 r. zamrożenia części gospodarki i ograniczeń w kontaktach społecznych w związku z pandemią koronawirusa.
Z ostrożnością do danych GUS podchodzi wiceminister rodziny Stanisław Szwed. Wskazuje, że wzrost odsetka osób skrajnie ubogich odnotowano przy wyraźnym spadku poziomu wydatków gospodarstw domowych.
"Jeżeli popatrzymy na dochody na członka rodziny w 2020 r. to one wzrosły prawie o 100 zł z 1819 zł do 1919 zł. Z kolei wydatki spadły z 1252 zł do 1210 zł. To oznacza, że pandemia miała wpływ na to, że mniej wydawaliśmy, a dochody wzrastały" - zaznaczył Szwed.
Dodał, że wskaźnik tzw. dochodu rozporządzalnego gospodarstwa domowego, który jest przeznaczany na wydatki, wzrósł z 63 proc. do 69 proc.
Coraz mniej osób korzysta z pomocy społecznej
Wiceminister zwrócił uwagę, że pozytywne dane płyną także z pomocy społecznej. "W porównaniu do 2019 r. odnotowano spadek liczby rodzin, którym przyznano pomoc społeczną z powodu ubóstwa. To spadek o prawie 8 proc. z 432 tys. rodzin do 399 tys. rodzin w 2020 r." - podkreślił. Zdaniem Szweda duży wpływ na to miał m.in. program "Rodzina 500 plus".
Wyższe kryteria dochodowe do świadczeń z pomocy społecznej od 2022 r.
Przypomniał też, że od przyszłego roku będą obowiązywały nowe, wyższe kryteria dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej. Wzrosną również świadczenia. Maksymalna kwota zasiłku stałego i pomoc pieniężna na usamodzielnienie będą podwyższone o 74 zł.
Od 1 stycznia przyszłego roku kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń z pomocy społecznej dla osoby samotnie gospodarującej będzie wynosiło 776 zł (obecnie 701 zł), a dla osoby w rodzinie – 600 zł (obecnie 528 zł).
Rodzinny Kapitał Opiekuńczy i inne zmiany od 2022 r.
Szwed pytany, czy w związku ze wzrostem inflacji rozważane jest np. podwyższenie świadczenia "500 plus", przypomniał, że rząd przygotował nowy program dla rodzin - "Rodzinny Kapitał Opiekuńczy", który wejdzie w życie 1 stycznia 2022 r.
Wiceszef resortu rodziny przyznał, że ze względu na sytuację gospodarczą związaną z pandemią i rosnącą inflację, najbliższy rok może być trudniejszy dla najuboższych. "Programy zawarte w Polskim Ładzie zaskutkują najwcześniej w przyszłym roku. Wtedy wejdą w życie m.in. zmiany w ustawach podatkowych" - podkreślił.
Zmiany, które planowo mają wejść od 1 stycznia 2022 r. zakładają m.in. kwotę wolną od podatku do 30 tys. zł. oraz ulgę dla rodzin z czworgiem i większą liczbą dzieci.
Skrajne ubóstwo w Polsce
Według danych GUS w 2020 r. szczególnie narażone na ubóstwo skrajne były gospodarstwa domowe rolników oraz gospodarstwa utrzymujące się głównie z tzw. niezarobkowych źródeł (w obu grupach - prawie 14 proc. osób z tych gospodarstw). Wyższy od przeciętnego poziom ubóstwa skrajnego wystąpił także w gospodarstwach domowych rencistów (ok. 8 proc.).
Do grupy gospodarstw domowych o relatywnie wysokiej stopie ubóstwa skrajnego należały także gospodarstwa posiadające w swoim składzie osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności. Wskaźnik ten w gospodarstwach domowych z co najmniej jedną osobą uznaną za niepełnosprawną wyniósł 7,5 proc.
Wyższą od średniej dla Polski stopą ubóstwa skrajnego w 2020 r. charakteryzowały się także gospodarstwa domowe z dziećmi poniżej 18 roku życia. Dotyczyło to przede wszystkim gospodarstw domowych z co najmniej trójką dzieci w tym wieku (prawie 9 proc. osób ubogich), ale także gospodarstw domowych z dwojgiem dzieci (6,5 proc. osób ubogich).
Stopa ubóstwa skrajnego wśród dzieci i młodzieży do 18 roku życia wyniosła w 2020 r. ok. 6 proc. Wydatkami niższymi od granicy ubóstwa skrajnego częściej od mieszkańców miast odznaczali się mieszkańcy wsi, gdzie stopa ubóstwa osiągnęła w 2020 r. poziom 9,5 proc. Dla porównania w miastach ogółem ubóstwem skrajnym (według przyjętych kryteriów) dotkniętych było ponad 2 proc. osób (w zależności od wielkości miast stopa ubóstwa wynosiła od ok. 1 proc. do ok. 4 proc.).
Zasięg ubóstwa skrajnego w 2008 r. wynosił niecałe 6 proc. i na takim poziomie utrzymywał się do roku 2010. Przez kolejne 5 lat (2011-2015) stopa ta wynosiła ok. 7 proc. W 2016 r. wskaźnik spadł i w latach 2016-2020 pozostawał na poziomie ok. 4-5 proc.
Podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Kategoria minimum egzystencji wyznacza bardzo niski poziom zaspokojenia potrzeb. Konsumpcja poniżej tego poziomu utrudnia przeżycie i stanowi zagrożenie dla psychofizycznego rozwoju człowieka.