Świadczenia kompensacyjne są rodzajowo podobne do wcześniejszych emerytur. Postępowanie w sprawie otrzymywania przedmiotowego świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym.
Koszty wypłaty świadczeń kompensacyjnych ponosi budżet państwa, a uprawniony nauczyciel będzie je otrzymywał do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.
Podmioty uprawnione do otrzymania świadczeń kompensacyjnych
Świadczenia kompensacyjne przysługują nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym zatrudnionym w:
• publicznych i niepublicznych przedszkolach,
• szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
• publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Kryteria uprawniające nauczycieli do otrzymania świadczeń kompensacyjnych
Świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, którzy łącznie spełnią następujące warunki:
• osiągnęli odpowiedni wiek (wskazany w tabeli),
• posiadają okres składkowy i nieskładkowy w myśl ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS), równy 30 lat, w tym 20 lat pracy w jednostkach oświatowych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć,
• rozwiązali stosunek pracy.
Tabela. Wiek uprawniający nauczycieli do otrzymania świadczenia kompensacyjnego
Wysokość świadczenia kompensacyjnego
Wysokość świadczenia kompensacyjnego stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tablic średniego trwania życia obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie świadczenia.
W sytuacji gdy uprawniony nauczyciel jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, to przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego.
Przepisy ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych stanowią, że kwota świadczenia kompensacyjnego nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury, która obecnie jest równa 675,10 zł.
W celu zachowania odpowiedniej wysokości świadczenia kompensacyjnego będzie ono podlegało waloryzacji zgodnie z zasadami i w terminach określonych dla waloryzacji świadczeń w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.
Powstanie prawa do świadczenia kompensacyjnego
Prawo do świadczenia kompensacyjnego powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W sytuacji gdy nauczyciel pobiera zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, prawo do świadczenia kompensacyjnego powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku lub świadczenia.
Pula na wydatki reprezentacyjne w szkole>>
Zawieszenie prawa do świadczenia kompensacyjnego
W przypadku podjęcia pracy lub rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej przez uprawnionego nauczyciela, prawo do świadczenia kompensacyjnego może ulec zawieszeniu lub świadczenie to zmniejsza się. Wypłata świadczenia ulega zawieszeniu lub zmniejsza się w sytuacji osiągnięcia przychodu odpowiednio w wysokości 70% lub 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Natomiast bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu, prawo do świadczenia ulega zawieszeniu w sytuacji podjęcia pracy przez uprawnionego nauczyciela, wychowawcę lub innego pracownika pedagogicznego w jednostkach oświatowych m.in. w:
• publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach oraz zakładach kształcenia i placówkach doskonalenia nauczycieli,
• zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich oraz rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych,
• publicznych kolegiach pracowników służb społecznych.
Ustanie prawa do świadczenia
Prawo do świadczenia ustaje z dniem:
• poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytury, która jest ustalona decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach,
• poprzedzającym dzień osiągnięcia przez uprawnionego wieku:
– 60 lat – w przypadku kobiet,
– 65 lat – w przypadku mężczyzn
– jeżeli uprawniony nie ma prawa do emerytury
ustalonego decyzją organu rentowego lub innego organu emerytalno-rentowego, określonego w odrębnych przepisach,
• śmierci uprawnionego.
Organ wydający decyzję w sprawie świadczenia kompensacyjnego
Decyzję w sprawie świadczenia wydaje i świadczenie to wypłaca:
• organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela,
• organ rentowy właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania nauczyciela w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zamieszkuje on poza granicami Polski.
Od decyzji w sprawie świadczenia przysługuje nauczycielowi odwołanie do sądu.
Konsultacje w sprawach stypendiów prowadzi wójt>>
Zasady i terminy wypłaty świadczeń kompensacyjnych
Świadczenie wypłaca się za miesiąc kalendarzowy zgodnie z terminami i zasadami przewidzianymi dla wypłaty emerytur określonych w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Kwotę świadczenia za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę świadczenia przez liczbę dni kalendarzowych w miesiącu, a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za które świadczenie przysługuje.
W razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenie kompensacyjne, świadczenie należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w przypadku ich braku – małżonkowi i dzieciom, z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku – innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. W przypadku śmierci uprawnionego wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje od miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zmarła osoba uprawniona.
Zbieg prawa do świadczenia kompensacyjnego z innymi prawami
W razie zbiegu prawa do świadczenia kompensacyjnego z prawem do renty, uposażenia w stanie spoczynku, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub innego świadczenia o charakterze emerytalnym lub rentowym, ustalonym na podstawie odrębnych przepisów, uprawnionemu przysługuje tylko jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez uprawnionego.
W przypadku skorzystania z prawa do świadczenia kompensacyjnego nie przysługuje prawo do rekompensaty, o której mowa w ustawie z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.
Odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
Dla nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenia kompensacyjne dokonuje się odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS) w wysokości 5% pobieranych przez nich świadczeń kompensacyjnych. Jest to analogiczne jak w przypadku nauczycieli pobierających emerytury czy renty.
W razie likwidacji szkoły organ prowadzący ją ma obowiązek wskazać inną szkołę, w której naliczany będzie odpis na ZFŚS na każdego nauczyciela będącego emerytem lub rencistą zlikwidowanej szkoły oraz nauczyciela pobierającego świadczenie kompensacyjne, którego szkoła była ostatnim miejscem pracy.
Anna Ryl
Podstawy prawne
• Ustawa z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800)
• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 56, poz. 458)
• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800)
• Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800)
• Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656)