Problematyka czasu pracy nauczycieli została szczegółowo uregulowana w ustawie – Karta Nauczyciela (zwanej dalej Kartą).
Przepisy tej ustawy nie mają zastosowania do nauczycieli zatrudnionych w:
• przedszkolach i szkołach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego,
• szkołach niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych.
W wymienionych placówkach czas pracy nauczycieli jest ustalany zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Statuty tych placówek mogą jednak przewidywać stosowanie przepisów Karty w tym zakresie.
Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień (art. 42 ust. 1 Karty). W tak ustalonych ramach nauczyciel zobowiązany jest realizować m.in. zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły. Należą do nich zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów. W zakresie tych zajęć nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum, w tym również placówek specjalnych, jest zobowiązany prowadzić zajęcia opieki świetlicowej lub zajęcia w granicach godzin przeznaczonych w ramowych planach nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 2 godzin w tygodniu. Natomiast nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym specjalnej, jest zobowiązany prowadzić zajęcia podczas godzin będących ramowym planem nauczania do dyspozycji dyrektora szkoły, z wyjątkiem godzin przeznaczonych na zwiększenie liczby godzin obowiązkowych zajęć edukacyjnych, w wymiarze 1 godziny w tygodniu.
Zmiany obowiązujące od 1 września 2009 r.
Realizację dodatkowych zajęć rozłożono w czasie. Od 1 września 2009 r. zajęcia te będą realizowane w wymiarze 1 godziny. Natomiast od 1 września 2010 r. w wymiarze 2 godzin i będzie to dotyczyć tylko nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów. Przepis art. 42 Karty nałożył realizację dodatkowych godzin na wszystkich nauczycieli.
Dodatkowe godziny mają być dostosowane do potrzeb ucznia. Powinny rozwijać jego talenty np. w kółku zainteresowań albo pomagać w przezwyciężaniu trudności w nauce.
WAŻNE!
Należy wyraźnie podkreślić, że godziny dodatkowe będą realizowane w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy i nie będą dodatkowo opłacane.
W przypadku gdy nauczyciel jest zatrudniony w niepełnym wymiarze lub uzupełnia etat w innej placówce, dodatkowe godziny będzie realizował proporcjonalnie do realizowanego zatrudnienia w każdej z placówek. Dodatkowe godziny nie dotyczą dyrektorów i wicedyrektorów.
Wiele wątpliwości związanych jest z realizacją dodatkowych godzin przez:
• pedagogów,
• psychologów,
• logopedów,
• nauczycieli placówek opiekuńczo-wychowawczych.
Zdaniem MEN-u logopeda, pedagog czy psycholog, którzy są zatrudnieni w szkole podstawowej, gimnazjum czy szkole ponadginmazjalnej mają obowiązek realizowania innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, a więc zajęć opiekuńczych i wychowawczych, które będą uwzględniać potrzeby i zainteresowania uczniów. Oznacza to, że są zobligowani do realizowania dodatkowych godzin. Zdaniem ministerstwa ww. przepis nie dotyczy wychowawców placówek opiekuńczo-wychowawczych. Jednak nauczyciele szkół, które funkcjonują przy placówkach opiekuńczo-wychowawczych, obok pensum muszą już w rzeczywistości realizować dodatkowe godziny zgodnie z Kartą Nauczyciela.
Od 1 września nauczyciele podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej>>
Rozliczanie godzin
Zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, czyli tzw. pensum, są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. Dodatkowymi godzinami dysponuje dyrektor, który czuwa nad realizacją przez nauczycieli ww. zajęć. Nie dotyczy to zajęć i czynności realizowanych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych działających na podstawie ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
Karta Nauczyciela od nowego roku szkolnego ustaliła półroczny okres rozliczeniowy dla przedmiotowych zajęć, które są rejestrowane w dziennikach pozalekcyjnych.
Przepisy Karty Nauczyciela uregulowały także sytuację związaną z realizacją dodatkowych godzin, gdy nauczyciel jest nieobecny w pracy z powodu niezdolności do pracy.
W przypadku niezdolności nauczyciela do pracy wymiar dodatkowych zajęć za każdy tydzień niezdolności w półrocznym okresie rozliczeniowym ulega obniżeniu:
• w szkole podstawowej i gimnazjum (w tym w szkołach specjalnych) o 2 godziny,
• w szkole ponadgimnazjalnej o 1 godzinę (art. 42 ust. 3c Karty).
Z uwagi na to, że od 1 września 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r. w szkołach podstawowych i gimnazjach wymiar dodatkowych godzin wynosi 1 godzinę tygodniowo, w tym okresie za każdy tydzień niezdolności nauczyciela do pracy, wymiar tych zajęć w okresie rozliczeniowym ulega obniżeniu o 1 godzinę.
Czy nauczycielowi zatrudnionemu na zastępstwo przysługuje prawo do świadczenia urlopowego>>
Dzień wolny za świąteczną sobotę
W 2009 r. nauczycielom, do których ma zastosowanie Karta nie przysługuje dzień wolny od pracy za sobotę 15 sierpnia 2009 r. Zgodnie z Kodeksem pracy i uchwałą Sądu Najwyższego z 14 listopada 2001 r. (III ZP 10/01) wystąpienie święta będącego dniem wolnym od pracy w innym niż niedziela dniu tygodnia powoduje w okresie rozliczeniowym odpowiednie zmniejszenie liczby dni, a tym samym godzin pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego, w przypadku gdy w danym okresie rozliczeniowym przypada święto w innym dniu niż niedziela, pracownik ma przepracować mniej godzin niż wynikałoby to z normy czasu pracy i odpowiednio mniej dni.
Powyższa zasada ustalania wymiaru czasu pracy nie odnosi się do pracowników, których czas pracy regulują przepisy innych ustaw niż Kodeks pracy, m.in. nauczycieli. Przepisy Kodeksu pracy stosuje się do nich wyłącznie w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami tej ustawy (art. 91c ust. 1 Karty).
Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy. Ma więc zagwarantowane prawo do 2 dni wolnych od pracy w każdym tygodniu (art. 42c ust. 1 Karty). W przypadku wykonywania pracy w te dni, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach zamiast dnia wolnego – wynagrodzenie ze 100% dodatkiem (art. 42c ust. 3 Karty). Wymóg przepracowania 5 dni w tygodniu musi dotyczyć wszystkich tygodni roku szkolnego, gdyż ustawa nie przewiduje okresów rozliczeniowych.
Joanna Skrobisz
Podstawa prawna:
• ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.),
• ustawa z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (DzU z 2009 r. nr 1, poz. 1).