W styczniu 2009 r. do ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (dalej: KN) wprowadzono obowiązek prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego corocznej analizy wydatków, dotyczącej osiągania przez nauczycieli średnich wynagrodzeń. Wprowadzono również jednorazowy dodatek uzupełniający, który wypłacany jest do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego, w sytuacji nieosiągania przez nauczyciela poziomu średniego wynagrodzenia.
Ponadto na jednostkach samorządu terytorialnego ciąży obowiązek informowania rad gmin, powiatów, sejmików województw, dyrektorów prowadzonych szkół i placówek oraz związków zawodowych zrzeszających nauczycieli o faktycznie ponoszonych wydatkach na wynagrodzenia nauczycieli.
W dniu 16 grudnia 2009 r. weszły w życie przepisy ustawy z 19 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, nowelizujące zasady dokonywania analizy wynagrodzeń nauczycieli.
Termin na sporządzenie analizy średnich wynagrodzeń nauczycieli
Pierwsza zmiana polega na ustaleniu innego terminu przeprowadzenia analizy wydatków. Dotychczas była ona dokonywana do 31 grudnia i dotyczyła wydatków poniesionych w tym roku, w którym była sporządzana. Zgodnie z nowym brzemieniem art. 30a ust. 1 KN – termin na sporządzenie analizy za dany rok został przesunięty na styczeń roku następnego. Tym samym analiza za rok 2009 może zostać stworzona do 20 stycznia 2010 r.
W terminie do dnia 20 stycznia każdego roku organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego przeprowadza analizę poniesionych w poprzednim roku kalendarzowym wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń oraz średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego (art. 30a ust. 1 znowelizowanej KN).
Średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowi dla:
• nauczyciela stażysty: 100%,
• nauczyciela kontraktowego: 111%,
• nauczyciela mianowanego: 144%,
• nauczyciela dyplomowanego: 184%
– kwoty bazowej, określanej dla nauczycieli corocznie w ustawie budżetowej (art. 30 ust. 3 KN).
Czytaj także: Zobowiązania i należności szkoły podstawowej i gimnazjum połączonych w zespół >>
Wyliczenie różnicy, gdy kwoty średnich wynagrodzeń nie zostaną osiągnięte
Do połowy grudnia 2009 r., w sytuacji gdy średnie wynagrodzenia nie zostały uzyskane, organ prowadzący szkołę ustala kwotę różnicy pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli a iloczynem średniorocznej liczby nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, ustalonych dla danego roku. Wprowadzona zmiana polega na tym, że iloczyn potrzebny do ustalenia kwoty różnicy jest liczony nie od liczby nauczycieli, lecz od liczby etatów.
W przypadku nieosiągnięcia w roku podlegającym analizie wysokości średnich wynagrodzeń, organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, ustala kwotę różnicy między wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli, ustalonych w danym roku (art. 30a ust. 2 znowelizowanej KN).
Nadal na średnioroczne wynagrodzenia nauczycieli będą składały się:
• wynagrodzenie zasadnicze,
• dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy,
• wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
• nagrody i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy – z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych.
Zmiana terminu wypłaty dodatku uzupełniającego
Nowelizacja wprowadziła również zmianę terminu, w którym nauczycielom zatrudnionym w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego dzielona i wypłacana jest kwota różnicy pomiędzy wydatkami faktycznie poniesionymi na ich wynagrodzenia a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń, ustalonych dla danego roku.
Dotychczas różnica ta miała być wypłacana do końca roku, w którym analiza została sporządzona. Po wprowadzeniu omawianych zmian różnica zostanie nauczycielom wypłacona do końca stycznia roku następującego po tym, którego dotyczyła analiza.
Kwota różnicy jest dzielona między nauczycieli zatrudnionych i pobierających wynagrodzenie w roku, dla którego ustalono kwotę różnicy, w szkołach prowadzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego i wypłacana w terminie do dnia 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy, w formie jednorazowego dodatku uzupełniającego, ustalanego proporcjonalnie do okresu zatrudnienia oraz osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela – zapewniając osiągnięcie średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w danej jednostce samorządu terytorialnego w roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy (art. 30a ust. 3 znowelizowanej KN).
Zmiana terminu na złożenie sprawozdania
Nastąpiła również zmiana terminu, w którym organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę. Do tej pory organ prowadzący szkołę powinien był sporządzić takie sprawozdanie w terminie do 10 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy. Znowelizowany przepis wydłużył ten termin o miesiąc.
W terminie do dnia 10 lutego roku kalendarzowego następującego po roku, który podlegał analizie, organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem wysokości kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2, o ile wystąpiła (art. 30a ust. 4 znowelizowanej KN).
Kto nie musi składać sprawozdania
Zmieniony przepis wprowadza również zasadę, że sprawozdanie powinno być sporządzane jedynie wtedy, gdy po przeprowadzonej analizie wydatków wystąpiła różnica pomiędzy wydatkami poniesionymi na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku a iloczynem średniorocznej liczby etatów nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz średnich wynagrodzeń nauczycieli ustalonych w danym roku. W przypadku gdy kwoty wydatków są zgodne i brak tej różnicy – organ nie musi składać sprawozdania.
7 dni na złożenie sprawozdania właściwemu organowi
Nowelizacja nie zmieniła natomiast tygodniowego terminu na złożenie sprawozdania z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego.
Organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, przedkłada sprawozdanie, o którym mowa w ust. 4, w terminie 7 dni od jego sporządzenia, regionalnej izbie obrachunkowej, a także organowi stanowiącemu tej jednostki samorządu terytorialnego, dyrektorom szkół prowadzonych przez tę jednostkę oraz związkom zawodowym zrzeszającym nauczycieli (art. 30a ust. 5 znowelizowanej KN).
Dodatek uzupełniający nie zwiększa wydatków w roku, w którym został wypłacony
Nowelizacja wprowadziła do art. 30a KN dodatkowo ust. 6, który wskazuje, że dodatek uzupełniający nie będzie zaliczany do wydatków poniesionych na wynagrodzenia nauczycieli w roku, w którym został wypłacony. Jak wynika ze znowelizowanego art. 30a ust. 3 KN, dodatek uzupełniający będzie wypłacany do 31 stycznia roku kalendarzowego następującego po roku, dla którego wyliczono kwotę różnicy.
Jednorazowy dodatek uzupełniający nie jest uwzględniany jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli w odniesieniu do wysokości średnich wynagrodzeń, w roku, w którym został wypłacony (art. 30a ust. 6 znowelizowanej KN).
W uzasadnieniu do wprowadzanych zmian podkreślono, że jednorazowy dodatek uzupełniający jest wypłacany w konsekwencji nieosiągnięcia w danym roku wysokości średnich wynagrodzeń na poszczególnych stopniach awansu zawodowego. Wynika on z podziału kwoty obliczonej różnicy i jest ustalany proporcjonalnie do osobistej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela. Dodatek ten jest uzupełnieniem wydatków, jakie w danym roku powinny ponieść jednostki samorządu terytorialnego na wynagrodzenia nauczycieli. Z tego względu dodatek ten nie może być uwzględniany jako składnik poniesionych wydatków na wynagrodzenia przy ustalaniu kwoty różnicy w roku następnym, w którym zostanie wypłacony.
Dodatkowo doprecyzowano również przepis art. 30a ust. 2 KN – tak aby wynikało z niego, że przy ustalaniu kwoty różnicy uwzględnia się wydatki poniesione na wynagrodzenia nauczycieli w danym roku w składnikach, o których mowa w art. 30 ust. 1 KN – czyli wynagrodzenie zasadnicze oraz wskazane dodatki do tego wynagrodzenia (np. stażowy, motywacyjny, funkcyjny i nagrody).
ZAPAMIĘTAJ!
W świetle ostatnich zmian, kwota wypłacona w formie dodatku uzupełniającego nie będzie uwzględniana przy ustalaniu kwoty różnicy w roku, w którym została wypłacona.
Czytaj także: Planowanie finansowe w samorządowych jednostkach oświatowych >>
Przepisy wykonawcze
Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, sposób opracowywania sprawozdania, a w szczególności:
• sposób wyliczania średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego, o których mowa w art. 30 ust. 3,
• sposób ustalania średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli,
• sposób ustalania kwoty różnicy, o której mowa w ust. 2,
• sposób ustalania wysokości jednorazowego dodatku uzupełniającego
– a także wzór formularza sprawozdania, uwzględniając okres obowiązywania kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3, okresy zatrudnienia, w których nauczyciele nie są wliczani do średniorocznej struktury zatrudnienia, oraz zmiany wysokości wynagrodzeń i struktury zatrudnienia nauczycieli wynikające z uzyskiwania przez nich kolejnych stopni awansu zawodowego (art. 30a ust. 7 znowelizowanej KN).
Nowelizacja zawiera dodatkowo zobowiązanie, że wskazane przepisy wykonawcze zostaną wydane w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej KN.
Magdalena Kasprzak
Podstawy prawne
• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (j.t. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 213, poz. 1650)
• Ustawa z 19 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 213, poz. 1650)