Kandydata na dyrektora wyłania się w konkursie. Może nim zostać nauczyciel mianowany lub dyplomowany, lecz również osoba nim niebędąca, jeżeli zgodzi się na to kuratorium oświaty (art. 36a ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, dalej: ustawa o systemie oświaty).
Aby zostać dyrektorem, należy posiadać odpowiednie przygotowanie. Szczegóły określa wydane 27 października 2009 r. przez Ministra Edukacji Narodowej rozporządzenie w sprawie wymagań kwalifikacyjnych, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko kierownicze w poszczególnych typach szkół publicznych i rodzajach publicznych placówek (dalej: rozporządzenie w sprawie kwalifikacji dyrektora).
Wymogu przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora szkoły nie stosuje się do szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne i prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego.
Komisja konkursowa
Wyłonienie osoby na stanowisko dyrektora szkoły rozpoczyna się od powołania do życia komisji konkursowej. W jej skład wchodzi:
• 3 przedstawicieli organu prowadzącego,
• 2 przedstawicieli organu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz
• po jednym przedstawicielu rady pedagogicznej, rady rodziców i zakładowej organizacji związkowej.
Ostatni z wymienionych członków komisji nie może być jednak zatrudniony w szkole, której konkurs dotyczy.
Czytaj także: Wpływ organu prowadzącego na decyzje kadrowe dyrektora szkoły>>
Niezbędne kwalifikacje
Stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, szkoły i placówki może zajmować nauczyciel mianowany lub dyplomowany, który ukończył studia magisterskie i ma przygotowanie pedagogiczne oraz kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, szkole lub placówce (§ 1 pkt 1 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji dyrektora).
W rozporządzeniu w sprawie kwalifikacji dyrektora poszerzono listę jednostek organizacyjnych systemu oświaty (§ 2), w których stanowisko dyrektora mogą zajmować nauczyciele, którzy nie mają wykształcenia wyższego magisterskiego. Dotychczas możliwe to było w przypadku nauczyciela zajmującego stanowisko dyrektora w publicznym przedszkolu i szkole podstawowej (z wyjątkiem przedszkola specjalnego i szkoły podstawowej specjalnej), w publicznym domu wczasów dziecięcych, w publicznym gimnazjum (z wyjątkiem gimnazjum specjalnego) oraz w publicznej zasadniczej szkole zawodowej.
W nowym rozporządzeniu w sprawie kwalifikacji dyrektora możliwość taką przewidziano również w przypadku nauczyciela zajmującego stanowisko dyrektora w:
• publicznej placówce oświatowo-wychowawczej,
• publicznej placówce kształcenia praktycznego,
• publicznym ośrodku dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• publicznym młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii i placówce zapewniającej opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, a także
• publicznym: liceum profilowanym, technikum, technikum uzupełniającym i szkole policealnej.
Wprowadzenie tej regulacji stwarza możliwość ubiegania się o stanowisko dyrektora przez nauczycieli, którzy mogą zajmować stanowisko nauczyciela w tym przedszkolu, szkole lub placówce.
Niekoniecznie pedagog
O stanowisko dyrektora w szkole może się ubiegać również osoba, która nie jest nauczycielem, ale ma odpowiednie kwalifikacje. Należą do nich osoby:
• mające obywatelstwo polskie,
• które ukończyły studia magisterskie,
• mające co najmniej 5-letni staż pracy, w tym co najmniej 2-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym,
• które mają pełną zdolność do czynności prawnych i korzystają z praw publicznych,
• przeciwko którym nie toczy się postępowanie karne, dyscyplinarne lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie
– § 5 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji dyrektora.
Czytaj także: Komu i na jakich zasadach można powierzyć stanowisko dyrektora szkoły>>
Wspólne kryteria
Każdy kandydat, niezależnie od tego, czy jest nauczycielem czy też nie, musi spełniać 4 kryteria, które można określić jako wspólne.
1. Odpowiednie wykształcenie. Aby zostać dyrektorem, nie wystarczy ukończyć studiów wyższych (nauczycielskich lub innych), dodatkowo trzeba się legitymować dyplomem ukończenia studiów wyższych z zakresu zarządzania.
Dopuszcza się również jako kandydatów osoby, które ukończyły studia podyplomowe z zakresu zarządzania, a także te, które ukończyły kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą, prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli.
2. Stan zdrowia kandydata pozwala na wykonywanie pracy na stanowisku kierowniczym.
3. Osoba ubiegająca się o stanowisko dyrektora jest niekarana (§ 1 ust. 7 rozporządzenia mówi bowiem, że kandydatem nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe). Kandydat nie może być również karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 4 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
4. Wobec kandydata nie toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie.
Czytaj także: Powierzenie stanowiska dyrektora zespołu szkół>>
W rozporządzeniu w sprawie kwalifikacji dyrektora wprowadzono przepisy przejściowe (§ 11 ust. 1). Osoby zajmujące stanowisko dyrektora w publicznym przedszkolu, szkole lub placówce, które nie spełniają wymagań określonych w rozporządzeniu, będą mogły pozostać na dotychczasowym stanowisku nie dłużej niż do końca okresu, na jaki powierzono im to stanowisko lub na jaki zostały powołane. Natomiast osoby zajmujące w dniu wejścia w życie tego rozporządzenia (tj. 11 listopada 2009 r.) inne stanowiska kierownicze, które nie spełniają wymagań określonych w rozporządzeniu, będą mogły zajmować te stanowiska do końca okresu, na który nastąpiło powierzenie.
W przypadku powierzenia tym osobom stanowiska na czas nieokreślony lub na czas określony dłuższy niż 5 lat, będą one mogły pełnić swoją funkcję tylko przez okres 5 lat od wejścia w życie rozporządzenia.
Renata Maciejczak
Podstawy prawne:
• Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. nr 14, poz. 114; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241)
• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 219, poz. 1705)
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27 października 2009 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko kierownicze w poszczególnych typach publicznych szkół i rodzajach publicznych placówek (Dz.U. nr 184, poz. 1436)