Komu i na jakich zasadach można powierzyć stanowisko dyrektora szkoły

Szkołą lub placówką kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora (art. 36 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; dalej: ustawa o systemie oświaty). Nie jest on jednak organem prowadzącym szkołę. Nadzór nad organizacją szkoły należy bowiem do właściwych jednostek samorządu terytorialnego, którym szkoła podlega. Te organy (wójt, burmistrz, prezydent miasta) powierzają nauczycielowi lub innej osobie stanowisko dyrektora szkoły lub placówki.

Szkołą lub placówką, za zgodą kuratora oświaty, może również kierować osoba niebędąca nauczycielem, powołana na stanowisko dyrektora przez organ prowadzący. Dyrektor szkoły niebędący jednak nauczycielem nie może sprawować w szkole nadzoru pedagogicznego. W przypadku powołania takiej osoby na stanowisko dyrektora nadzór pedagogiczny sprawuje nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w szkole lub placówce.

Kto może zostać dyrektorem

Przeważnie dyrektorem szkoły zostaje nauczyciel o odpowiednim stopniu awansu zawodowego. Sam fakt bycia nauczycielem to jednak za mało na stanowisko kierownicze w szkole. Przyszły dyrektor musi spełniać określone wymogi w zależności od rodzaju szkoły lub innej placówki oświatowej, którą ma pokierować. Kryteriów doboru na stanowiska kierownicze w oświacie należy szukać w przepisach rozporządzenia z 6 maja 2003 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze, w poszczególnych typach szkół i placówek (dalej: rozporządzenie).

Stanowisko dyrektora przedszkola czy szkoły może być powierzone nauczycielowi mianowanemu lub dyplomowanemu, który (§ 1 rozporządzenia):

1) ukończył:

• studia wyższe magisterskie i ma przygotowanie pedagogiczne oraz kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, szkole lub placówce oświatowej,

• studia wyższe lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą,

2) posiada:

• co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego,

• zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym,

3) w okresie 5 lat bezpośrednio przed powierzeniem stanowiska dyrektora uzyskał co najmniej dobrą ocenę pracy w przedszkolu, szkole lub placówce, a w przypadku nauczyciela akademickiego - pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich 4 lat pracy w szkole wyższej, jeżeli stanowisko dyrektora obejmuje bezpośrednio po ustaniu zatrudnienia w szkole wyższej, albo w okresie roku bezpośrednio przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora uzyskał pozytywną ocenę dorobku zawodowego,

4) nie był karany:

• karą dyscyplinarną oraz nie toczy się przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne,

• za przestępstwo popełnione umyślnie oraz nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne,

• zakazem pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Nie tylko nauczyciel może kierować szkołą

Stanowisko dyrektora przedszkola, szkoły, placówki oświatowej oraz zespołu szkół lub placówek oświatowych może być powierzone również osobie niebędącej nauczycielem, która (§ 5 rozporządzenia):

1) ukończyła:

• studia wyższe magisterskie,

• studia wyższe lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą,

2) posiada:

• co najmniej pięcioletni staż pracy,

• wykształcenie i przygotowanie zawodowe odpowiadające kierunkowi kształcenia w szkole lub zakresowi zadań placówki,

• zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym,

3) nie była karana:

• karą dyscyplinarną oraz nie toczy się przeciwko niej postępowanie dyscyplinarne,

• za przestępstwo popełnione umyślnie oraz nie toczy się przeciwko niej postępowanie karne,

• zakazem pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Kursy zostaną uznane

Wymóg dotyczący ukończenia studiów wyższych lub studiów podyplomowych z zakresu zarządzania albo kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą, prowadzonego zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, spełniają również osoby, które (§ 9 rozporządzenia):

• w okresie od 1 stycznia 1992 r. do 1 września 2000 r. ukończyły kurs doskonalący z zakresu zarządzania oświatą w wymiarze zajęć co najmniej 120 godzin, prowadzony przez szkołę wyższą, zakład kształcenia nauczycieli, placówkę doskonalenia nauczycieli, stowarzyszenie lub inną instytucję, a także inną osobę prawną lub osobę fizyczną,

• rozpoczęły taki kurs przed 1 września 2000 r. i ukończyły go do dnia wejścia w życie rozporządzenia.

A zatem w celu prawidłowej oceny kwalifikacji i wykształcenia osoby ubiegającej się o stanowisko dyrektora szkoły lub innej placówki należy dokładnie sprawdzić przedstawione przez kandydata dokumenty. Jednocześnie bardzo ważne jest, żeby osoba ubiegająca się o stanowisko kierownicze w szkole przekazała właściwej jednostce samorządowej dokładną i kompletną dokumentację swojego wykształcenia i doświadczenia zawodowego, gdyż na tej właśnie podstawie zostanie podjęta decyzja, czy spełnia warunki wymagane do pełnieni takiej funkcji.

Dyrektora wybiera się na 5 lat

Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na 5 lat szkolnych (art. 36a ust. 8 ustawy o systemie oświaty). Jedynie w uzasadnionych przypadkach, w uzgodnieniu z kuratorem oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, dla uczniów szkół artystycznych - z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, można powierzyć to stanowisko na krótszy okres, jednak nie krótszy nże 1 rok szkolny.

W odniesieniu np. do szkół i przedszkoli tzw. zwykłych przepisy nie przewidują rozwiązań polegających na powierzeniu stanowiska dyrektora na okres krótszy. Nie oznacza to jednak, że takie skrócone sprawowanie obowiązków kierowniczych w szkole nie może mieć miejsca.

Powierzenie stanowiska dyrektora szkoły na okres krótszy niż 5 lat może nastąpić tylko w uzasadnionych przypadkach, przy czym ustawa o systemie oświaty nie wskazuje nawet przykładowo sytuacji uzasadniających powierzenie stanowiska na okres skrócony. W tej sytuacji należy przyjąć, że chodzi tu o okoliczności dotyczące szkoły jako pracodawcy (np. planowana likwidacja szkoły czy zmiana profilu nauczania wymagająca ponownego przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora) bądź nauczyciela (np. wniosek nauczyciela o powierzenie mu stanowiska dyrektora na okres krótszy niż 5 lat czy nieprawidłowości w funkcjonowaniu wcześniej kierowanych przez niego placówkach oświatowych) - glosa do wyroku SN z 15 kwietnia 1999 r., sygn. akt I PKN 11/99.

Z orzecznictwa

Artykuł 36 ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) wymaga zgody kuratora oświaty na kierowanie szkołą lub placówką przez osobę niebędącą nauczycielem. Zgoda taka może być wyrażona pozytywnie - przez jej wyrażenie lub negatywnie - przez niewniesienie sprzeciwu w terminie.

Wyrok NSA w Warszawie z 7 marca 2006 r., sygn. akt I OSK 54/06

Z orzecznictwa

Powierzenie stanowiska dyrektora szkoły na czas określony - okres urlopu bezpłatnego dotychczasowego dyrektora - wymaga przeprowadzenia konkursu na to stanowisko.

Wyrok NSA w Warszawie z 14 maja 1999 r., sygn. akt II SA 422/99

Magdalena Kasprzak

Podstawy prawne:

• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 145, poz. 917)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 6 maja 2003 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze, w poszczególnych typach szkół i placówek (Dz.U. nr 89, poz. 826; ost.zm. Dz.U. z 2003 r. nr 189, poz. 1854)