Informacje te podała ekspertka Anna Smoczyńska z Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji; fundacja ta prowadzi Polskie Biuro Eurydice - sieci informacji o edukacji w państwach Unii Europejskiej. Smoczyńska uczestniczyła w MEN w spotkaniu zespołu opiniodawczo-doradczego do spraw statutu zawodowego nauczycieli.
Kryteria doboru i zatrudnienia
Jak zaznaczyła, w związku ze wzrostem liczby zadań i odpowiedzialności dyrektorów szkół, kryteria ich doboru i zatrudniania mają ogromne znaczenie. Poinformowała, że we wszystkich krajach europejskich istnieją specjalne regulacje prawne zawierające wymogi stawiane osobom kandydującym na stanowiska dyrektorów szkół, wymogi te są jednak różne w różnych krajach.
I tak w części krajów głównym kryterium jest doświadczenie zawodowe, wyrażające się liczbą przepracowanych lat w charakterze nauczyciela; w innych np. staż pracy w nauczaniu i administracji (np. doświadczenie nabyte w pracy na stanowisku wicedyrektora), staż pracy w nauczaniu i przebyte szkolenie na dyrektora, staż pracy w nauczaniu i administracji oraz przebyte szkolenie na dyrektora. Są też kraje, gdzie wystarczą tylko kwalifikacje pedagogiczne.
Polska należy - obok m.in. Hiszpanii, Francji, Włoch, Austrii, Czech, Estonii, Malty i Lichtensteinu - do grupy państw, gdzie konieczny jest staż pracy w nauczaniu i odpowiednie obowiązkowe szkolenie. W Polsce i Austrii czas szkolenia jest jednym z najdłuższych - wynosi 200 godzin, podczas gdy we Włoszech wynosi 160 godzin, w Czechach - 100 godzin, a we Francji - 70 godzin. Dłuższe szkolenie jest obowiązkowe w Hiszpanii - wynosi 240 godzin, i na Malcie, gdzie określono, że ma trwać rok.
W większości krajów UE wymagany minimalny staż pracy nauczyciela ubiegającego się o stanowisko dyrektora szkoły to od trzech do pięciu lat; wyjątkami są: Turcja - rok, i Islandia - dwa lata, oraz Grecja - 12 lat, i Cypr - 13 lat. Z kolei w Danii, Niemczech, Austrii, Finlandii i Wielkiej Brytanii staż pracy w nauczaniu jest wymagany, ale oficjalne dokumenty nie określają jednoznacznie jego wymiaru. W Polsce minimalny staż pracy dydaktycznej to pięć lat.
Czytaj także: Kto może kierować szkołą>>
Obowiązki
Obecnie obowiązki dyrektorów szkół to zarządzanie i administracja, czyli zatrudnianie i kierowanie nauczycielami oraz zarządzanie budżetem szkoły; opracowywanie planów i programów nauczania; kontakty z rodzicami i uczniami oraz nauczanie.
Z danych Eurydice wynika, że średnio w Europie:
- zarządzanie zajmuje 40 proc. czasu pracy nauczycieli (najwięcej m.in. w Danii i Włoszech - ponad 50 proc., w Polsce - 42 proc.);
- opracowywanie planów i programów - średnio 13 proc. (w Belgii - 29 proc., w Polsce - 15 proc.);
- kontakty z rodzicami i uczniami - średnio ponad 20 proc. (w Polsce 22 proc.);
- nauczanie (najmniej we Włoszech - 1,6 proc., najwięcej w Niemczech - 37,8 proc. i Francji - 46,7 proc.; w Polsce - 12 proc.).
Zaplanuj karierę zawodową swoich nauczycieli! Dowiedz się wszystkiego o możliwościach awansu zawodowego w oświacie!
Wynagrodzenie
Jak mówiła Smoczyńska, w niektórych państwach wielkość szkół ma bezpośredni wpływ na wysokość wynagrodzenia dyrektorów - im większa szkoła tym wyższa pensja dyrektora. W większości krajów zarobki dyrektorów wzrastają wraz z poziomem edukacji - w szkołach podstawowych są niższe niż w szkołach średnich.
W ośmiu krajach, w tym w Polsce, nie występują żadne różnice w zarobkach pomiędzy rodzajami szkół.
Bardzo różna jest też w Unii wysokość wynagrodzenia dyrektorów. Najwyższe są w Wielkiej Brytanii i Słowenii - minimalne wynagrodzenie nauczycieli jest dwukrotnie wyższe niż wysokość Produktu Krajowego Brutto na mieszkańca. Najniższe zaś w Czechach, gdzie zarówno minimalne, jak i maksymalne wynagrodzenie jest niższe niż PKB per capita (wynosi odpowiednio 60 proc. i 90 proc.). W Polsce maksymalne wynagrodzenie dyrektora jest większe niż PKB na osobę, a minimalne - mniejsze.
Czytaj także: Nowe rozporządzenie w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznej szkoły>>
Zespół opiniodawczo-doradczy powołany został w marcu tego roku przez minister edukacji Katarzynę Hall. Do udziału w nim obok przedstawicieli MEN i nauczycielskich związków zawodowych zaproszono m.in. byłych ministrów edukacji, przedstawicieli samorządów oraz organizacji działających w oświacie. Jednym z celów zespołu jest przygotowanie propozycji założeń nowego dokumentu, dotyczącego statusu nauczycieli.