Wojewoda wymierzył rolniczej spółdzielni produkcyjnej opłaty za ładunki zanieczyszczeń wprowadzonych w 1990 r. do powietrza. Opłaty dotyczyły dwóch rodzajów zanieczyszczeń:
1/ pochodzących z kotłowni opalanej paliwami stałymi,
2/ pochodzących z eksploatacji pojazdów mechanicznych służących jako transport samochodowy spółdzielni.
Spółdzielnia wniosła odwołanie domagając się uchylenia decyzji i umorzenia postępowania ze względu na to, że nie prowadzi działalności gospodarczej, lecz rolną, a taka działalność nie podlega opłatom za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Minister utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy, sprawa wskutek skargi spółdzielni została skierowana do NSA, który skargę uwzględnił i decyzję organu odwoławczego uchylił.
Sąd nie znalazł przesłanek uzasadniających przyjęcie stanowiska skarżącej spółdzielni, że działalność prowadzona w zakresie gospodarki rolnej nie jest działalnością gospodarczą, nie podlega więc opłatom. Twierdzenie to pozbawione jest jakichkolwiek podstaw prawnych lub logicznych. Działalność wytwórcza w rolnictwie jest niewątpliwie działalnością gospodarczą. Działalność tę można oczywiście nazywać - nawiązując do jej rodzaju - działalnością rolną, budowlaną, przemysłową itp., lecz nie zmieni to faktu, że ze względu na jej cel i efekty zawsze mamy tu do czynienia z działalnością gospodarczą. Z żadnego aktu nie można wyciągać wniosków, że działalność rolna nie jest działalnością gospodarczą. Dotyczy to również ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej /Dz.U. nr 41 poz. 324/, w której w art. 10 pkt 1 zapisano, iż działalność gospodarcza w zakresie produkcji rolnej i zwierzęcej oraz ogrodniczej i sadowniczej nie podlega obowiązkowi zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej. Z przepisu tego wynika jedynie, że ustawodawca nie chciał objąć działalności gospodarczej w rolnictwie reglamentacją państwa. Tego rodzaju przepisy nie mają i nie mogą mieć żadnego wpływu na ustalenia dotyczące ochrony środowiska, które należy odczytywać zgodnie z ich brzmieniem wynikającym z ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska /Dz.U. nr 3 poz. 6 ze zm./ oraz z przepisów wykonawczych do tej ustawy.
Nie podzielając zatem stanowiska skarżącej spółdzielni, że działalność prowadzona w zakresie rolnictwa nie jest działalnością gospodarczą, Sąd uznał jednak skargę za zasadną ze względu na stwierdzone naruszenia prawa.
W rozpoznawanej sprawie naruszono przepisy prawa materialnego. Nastąpiło to w części zaskarżonej decyzji, która dotyczy opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza wskutek używania pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi. Na tego rodzaju naruszenia prawa NSA wskazywał już w swoim orzecznictwie /np. wyrok z dnia 2 grudnia 1991 r. - IV SA 1087/91, dotyczący skargi na decyzję MOŚZNiL z 3.07.1991 r./. Obowiązek pobierania opłat związanych z gospodarczym korzystaniem ze środowiska i wprowadzaniem w nim zmian wynika z art. 86 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie środowiska. W ust. 3 tego artykułu zamieszczono jednak delegację dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego nie tylko wysokość, ale i zakres obowiązku stosowania opłat. W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian /Dz.U. nr 42 poz. 275/ wykonującym delegację ustawową nie przewidziano, by opłata wynikająca z art. 86 ust. 1 pkt 2 ustawy o ochronie środowiska generalnie dotyczyła wszystkich osób fizycznych i jednostek organizacyjnych prowadzących działalność gospodarczą. Np. w myśl par. 4 ust. 4 rozporządzenia obowiązkiem ponoszenia tej opłaty nie objęto zakładów pomocy społecznej, domów dziecka i placówek społeczno-wychowawczych. Zestawienie przepisów par. 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia pozwala wnioskować, że obowiązek ponoszenia opłat przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i jednostki organizacyjne dotyczy tylko tych podmiotów, co do których może być wydana decyzja na podstawie art. 30 ustawy o ochronie środowiska. Od tego uzależniona jest bowiem wysokość opłat.
Ustawa o ochronie środowiska w rozdziale 3 dotyczącym ochrony powietrza nakłada na właściwe organy orzekające obowiązek wydania decyzji określającej rodzaj i ilość dopuszczalnych substancji zanieczyszczających powietrze /art. 30/, a w niektórych sytuacjach - zarządzenia ustanawiającego ograniczenia lub zakaz wprowadzania określonych zanieczyszczeń do powietrza /art. 32 ust. 1 zd. 1/. W odniesieniu do silników spalinowych przewidziano możliwość wprowadzenia w oznaczonej formie ograniczenia lub zakazu używania pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi. Z tych unormowań wynika, że zabezpieczenie powietrza przed zanieczyszczeniem wskutek używania pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi następuje za pomocą odrębnych środków, podjętych na podstawie odrębnych przepisów, tj. art. 32 ust. 1 zd. 2 ustawy o ochronie środowiska. W konsekwencji dla podmiotów używających tych pojazdów nie może być wydana decyzja określona w art. 30 omawianej ustawy.
Skoro, jak zaznaczono, obowiązek ponoszenia opłaty za zanieczyszczenie powietrza dotyczy tylko podmiotów, co do których może być wydana decyzja z art. 30 ustawy o ochronie środowiska, przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 1990 r. w sprawie opłat nie dają podstawy do wymiaru opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza wskutek używania pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi.
Za przyjęciem wskazanego stanowiska przemawia również regulacja par. 12 ust. 2 i 3 rozporządzenia. Przepisy te przewidują możliwość podwyższania opłat za wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza na terenie określonych województw, Nie może to z natury rzeczy dotyczyć pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi, używanych na różnych terenach, przekraczających obszar województwa.
Jeżeli przeto w rozpoznawanej sprawie nie było podstaw do naliczenia opłat związanych z używaniem przez skarżącą spółdzielnię pojazdów napędzanych silnikami spalinowymi, zaskarżona decyzja w tym zakresie została wydana z naruszeniem wskazanych przepisów prawa materialnego.
Wyrok NSA IV SA 517/92