16 września – Międzynarodowy Dzień Warstwy Ozonowej, ogłoszony w 1994 r.
W celu ochrony warstwy ozonowej, z inicjatywy UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych), przedstawiciele 189 państw podpisali w 1987 roku Protokół Montrealski. Protokół jest umową zakazującą stosowania freonów – CFC, które uszkadzają warstwę ozonową, w wyniku czego powstaje „dziura ozonowa”, przepuszczająca szkodliwe promieniowanie słoneczne. Działania te dały efekty. Co prawda nad Antarktydą wciąż powiększa się dziura w warstwie ozonowej, tempo jej wzrostu jest jednak znacznie wolniejsze.
Na wysokości od 20 do 50 km znajduje się warstwa w atmosferze Ziemi zwana ozonosferą. Ma ona podwyższoną zawartość ozonu (trójtlenek O3). Powłoka ozonowa jest naturalnym filtrem chroniącym organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym, które może spowodować ciężkie poparzenia słoneczne, choroby skóry, oczu oraz obniżenie odporności organizmu. Nasilone promieniowanie nadfioletowe jest także groźne dla upraw na polach oraz planktonu morskiego, który stanowi pokarm dla ryb.
Od końca lat osiemdziesiątych obserwowany jest spadek zawartości ozonu na wysokości 15-20 km w obszarze bieguna południowego. Tempo spadku wynosi ok. 3 proc. na rok. Największe znaczenie mają w tym procesie związki chlorofluorowęglowe (freony-CFC), z których uwolniony chlor (pod wpływem promieniowania ultrafioletowego) atakuje cząsteczki ozonu. Freony uszkadzając warstwę ozonową, przyczyniają się do nasilania efektu cieplarnianego.
Związki chloru znaleziono na Arktyce, w komórkach ludności tubylczej, wielorybów, niedźwiedzi polarnych, daleko od miejsc w których są wytwarzane lub używane.
Gazowe freony były szeroko stosowane w urządzeniach chłodniczych, wentylacyjnych oraz jako propelenty w rozpylaczach kosmetycznych i gaśniczych. Obecnie są wycofywane.
Niezbędna jest szeroko zakrojona akcja informacyjna o zagrożeniach związanych z uwalnianiem tych substancji ze zużytego sprzętu chłodniczego i wentylacyjnego, porzucanego przez użytkowników jako odpady. Należy przypominać, że takie odpady muszą być zbierane selektywnie, odbierane przez wyspecjalizowane firmy od użytkowników za darmo. Porzucanie takiego sprzętu w nieodpowiednich miejscach jest karane wysokimi mandatami. Takie edukacyjne działania powinny być „wkładem” samorządów, stowarzyszeń, organizacji pozarządowych na rzecz ochrony warstwy ozonowej Ziemi.
19 września – Europejski Dzień dzikiej Flory, Fauny i Naturalnych Siedlisk
W roku 1979 w Bernie w Szwajcarii została ustanowiona Konwencja o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz siedlisk przyrodniczych. Polska ratyfikowała ją w 1999 r, zobowiązując się do przestrzegania jej na swoim terytorium.
Siedlisko = biotop = ekotop = habitat - to w ekologii zespół czynników tworzących warunki bytowania danego organizmu.
Naturalne siedliska to miejsca występowania charakterystycznych gatunków roślin i zwierząt, które nie zostały poddane zbyt dużej antropopresji. Ilość i wielkość tych obszarów dramatycznie się kurczy. W ciągu 40 lat z powierzchni Ziemi zniknęła ponad połowa pierwotnych obszarów leśnych. Znikają one z prędkością 1,8 proc. powierzchni rocznie. W ciągu sekundy ginie ich obszar wielkości boiska futbolowego. Jeśli proces ów nie zostanie zatrzymany lasy te znikną do 2022 roku, a wraz z nimi wiele unikalnych gatunków roślin i zwierząt. Znikną też gatunki które nie są znane - szacuje się, że w dziewiczych terenach żyje 87 proc. gatunków nie odkrytych (od 9 ml gatunków roślin i zwierząt oznaczonych na Ziemi).
W Polsce naturalne siedliska zostały objęte ochroną w Programie Natura 2000 w ramach jej Europejskiej Sieci.
Obszary te mają swoje prawa, a wszelka ingerencja w ich funkcjonowanie jest zabroniona lub ograniczana. Pozwala to na zachowanie wielu ginących, dzikich gatunków flory i fauny. Obszary te są przyrodniczym dziedzictwem danego kraju.
16 – 18 września Sprzątanie Świata
Po raz pierwszy akcja została przeprowadzona w Australii w 1989 roku. W Polsce zainicjowała ją Mira Stanisławska – Meysztowicz w 1994 r. Celem akcji jest co roku zbieranie odpadów znajdujących się poza miejscami przeznaczonymi do ich gromadzenia.
Hasłem przewodnim tegorocznej akcji jest „ Lasy to życie – chrońmy je”.
Koordynatorem Kampanii na terenie Polski jest jak co roku Fundacja Nasza Ziemia.
22 września – Europejski Dzień Bez Samochodu
Idea tego dnia powstała we Francji w 1998 r. W Polsce obchodzony jest od 2002 r.
Dzień, który daje podwójne korzyści: zmniejsza od komunikacyjne zanieczyszczenie powietrza oraz ogranicza hałas i zwiększa aktywność fizyczną mieszkańców.
Ideą tego dnia jest zamiana samochodu na środki komunikacji publicznej, lub jak w wielu krajach Europy na rowery i piesze wędrówki.
W tym roku na terenie Polski obchodzony jest Europejski Tydzień Zrównoważonego Transportu, który odbędzie się 16-22 września. Tematem przewodnim tegorocznej kampanii jest efektywność energetyczna.
Komisja Europejska ogłasza - każdy odpowiedzialny Europejczyk wsiada do swojego auta tylko w razie absolutnej konieczności.
Miasto stołeczne Warszawa proponuje w tym roku mieszkańcom pozostawienie samochodów i przesiadkę na przyjazny środowisku rower. W kilku wyznaczonych miejscach w mieście będzie można wypożyczyć bezpłatnie rower.
W setkach miast całej Europy podejmowane są działania uświadamiające wpływ transportu samochodowego na klimat i zdrowie mieszkańców.
Aż 22 proc. wytworzonego przez człowieka dwutlenku węgla pochodzi z transportu, z tego 70 proc. wytwarzają pojazdy reszta, to pociągi i samoloty. Spaliny w tym z samochodów zatrzymują ciepło w atmosferze, a im wyższa temperatura na Ziemi, tym większe prawdopodobieństwa, że powstanie smog i kwaśne deszcze.
Szacuje się w ciągu następnych 30 lat liczba samochodów na świecie się podwoi.
28 września – Światowy Dzień Morza
Morza to akweny słonych wód będące częścią oceanów, oddzielone od nich wyspami, podwodnymi progami, cieśninami. Położone są blisko lądów. Strefy przy lądach są we władaniu państw, które z morzem łączy linia brzegowa.
Morza otwarte nie podlegają suwerenności żadnego państwa, nieograniczona jest w tym obszarze żegluga, eksploatacja bogactw morskich, zakładanie kabli i rurociągów podmorskich, przeloty nad nimi.
Tylko międzynarodowe konwencje zobowiązują państwa do ochrony tych obszarów, ograniczają rabunkową ich eksploatację, organizują badania postępujących zmian w tych naturalnych ekosystemach.
dr Hanna Sztrantowicz
samorzad.infor.pl