Podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości ma obowiązek sporządzania kwartalnych sprawozdań (art. 9n ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach; dalej: u.c.p.g.). Sprawozdanie przekazuje się wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta (dalej: wójt) w terminie do końca miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy (czyli za I kwartał do 30 kwietnia, za II kwartał do 31 lipca, za III kwartał do 31 października, a za IV kwartał do 30 stycznia kolejnego roku). W praktyce pojawia się wiele pytań dotyczących tego obowiązku. Własne problemy ze sprawozdaniami rocznymi mają też gminy.
Termin złożenia sprawozdania
Dyspozycja art. 9n ust. 2 u.c.p.g. posługuje się terminem „przekazać sprawozdanie”, a nie „złożyć”, co ma znaczenie dla interpretacji tego przepisu. Niestety, praktyka stosowania u.c.p.g. w tym zakresie nie wykształciła jeszcze orzecznictwa. Pomocne mogą być natomiast dotychczas wypracowana doktryna i orzecznictwo dotyczące konieczności składania sprawozdań przez przedsiębiorców na podstawie innych ustaw, np. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych.
W przypadku sprawozdań składanych na podstawie przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych, ustawodawca także nie wymaga złożenia (składania) sprawozdania, co byłoby równoznaczne z obowiązkiem dostarczenia sprawozdania do adresata przed upływem ustawowego terminu. Przedsiębiorca ma przed upływem wyznaczonego przez prawodawcę terminu jedynie „przesłać” sprawozdanie. Według Słownika języka polskiego PWN (wydanie internetowe) słowo „przesłać” oznacza „posłać, wysłać coś do kogoś”. Z przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych nie wynika więc, by przed upływem określonego terminu przedsiębiorca miał obowiązek wykonać dalej idące czynności niż wysłanie przesyłki zawierającej sprawozdanie do właściwego organu. W szczególności nie można przyjąć, by obowiązek ten obejmował konieczność spowodowania, by przesyłka przed upływem terminu dotarła do adresata. Przepisów prawa określających obowiązki obywatela wobec organów państwa nie można wykładać w ten sposób, by wyprowadzać z nich wnioski co do istnienia obowiązków dalej idących niż wynikające z dosłownego brzmienia przepisu. Wyniki wykładni systemowej i celowościowej wskazują, że obowiązek przesłania sprawozdania na podstawie przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych należy wykonać z należytą starannością, co powinno obejmować podjęcie czynności niezbędnych do zapewnienia dotarcia przesyłki do adresata (wyrok NSA z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II GSK 578/08).
Dla rozważań dotyczących odpadów komunalnych oznacza to, że sprawozdanie kwartalne wystarczy w ostatnim dniu na jego złożenie przesłać za pośrednictwem poczty. Jeżeli gmina będzie miała do takiego trybu zastrzeżenia, to przedsiębiorca może złożyć odwołanie. Jednak podstawą prawną w tym zakresie nie może być art. 57 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. Może nią być natomiast zastosowanie wykładni: językowej i celowościowej związanych z ustawowym sformułowaniem „przekazania”, a nie „skutecznego doręczenia” w gminie.
Zobacz również: Sprawozdanie roczne wójta, burmistrza lub prezydenta miasta z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi
Przedsiębiorcy składający sprawozdanie
Co istotne, obowiązek składania kwartalnych sprawozdań dotyczy wszystkich przedsiębiorców wpisanych na terenie danej gminy do rejestru działalności regulowanej, czyli zarówno przedsiębiorców faktycznie odbierających odpady, jak i takich, którzy z różnych względów wpisali się do rejestru, ale odpadów nie odbierają. Ci ostatni składają tzw. sprawozdanie zerowe.
Sprawozdania zobowiązani są złożyć nie tylko przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie odbioru odpadów komunalnych, z którymi gmina zawarła umowy w sprawie zamówienia publicznego, lecz także przedsiębiorcy, którzy nie działają na podstawie takich umów, np. gdy nie została przyjęta przez radę gminy uchwała o objęciu systemem nieruchomości niezamieszkanych.
Jedną z wątpliwości natury praktycznej jest pytanie o interpretację art. 9n ust. 4 i 5 u.c.p.g., zwłaszcza w przypadku podwykonawców, których zakres zadań jest uwidaczniany w sprawozdaniu składanym przez głównego wykonawcę umowy w sprawie zamówienia publicznego. Zgodnie z art. 9n ust. 4 i 5 u.c.p.g., podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, który:
1) nie działa na podstawie umowy, o której mowa w art. 6f ust. 1 u.c.p.g., i
2) nie świadczy takiej usługi w trybie zamówienia z wolnej ręki, o którym mowa w art. 6f ust. 2 u.c.p.g.
– ma obowiązek zamieścić w sprawozdaniu także informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Podmiot taki dołącza do sprawozdania wykaz właścicieli nieruchomości, z którymi w okresie objętym sprawozdaniem zawarł umowy na odbieranie odpadów komunalnych oraz wykaz właścicieli nieruchomości, z którymi umowy te uległy rozwiązaniu lub wygasły. W wykazach zamieszcza się imię i nazwisko albo nazwę oraz adres właściciela nieruchomości, a także adres nieruchomości. W praktyce oznacza to, że gmina może otrzymać sprawozdania, które zamiast rozjaśnić, mogą jedynie zaciemnić sytuację związaną nie tylko z ilościami odpadów, lecz także z ww. poziomami – te same dane zostaną bowiem uwidocznione w sprawozdaniu zarówno głównego wykonawcy, jak i jego podwykonawcy.
Roczne sprawozdania gmin
Wójt ma obowiązek sporządzania rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi (art. 9q u.c.p.g.). Dane ujmowane w takim sprawozdaniu pochodzą ze sprawozdań składanych przez podmioty odbierające odpady komunalne na obszarze danej gminy, które są wpisane do rejestru działalności regulowanej. Roczne sprawozdanie wójta (zgodnie z art. 9q ust. 3 u.c.p.g.) powinno zawierać:
1) informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych z obszaru danej gminy odpadów komunalnych oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do której zostały przekazane odebrane od właścicieli nieruchomości zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania;
2) informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji:
● przekazanych do składowania na składowisku odpadów,
● nieprzekazanych do składowania na składowisku odpadów i sposobie ich zagospodarowania;
3) liczbę właścicieli nieruchomości, od których zostały odebrane odpady komunalne;
4) liczbę właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem;
5) informacje o osiągniętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania;
6) informacje o ilości i rodzaju nieczystości ciekłych odebranych z obszaru danej gminy.
Roczne sprawozdanie dzieli się na 11 części, przy czym z punktu widzenia art. 9q ust. 3 u.c.p.g. istotne są cztery spośród nich, czyli:
1) informacje o masie poszczególnych rodzajów odebranych odpadów komunalnych oraz o sposobie ich zagospodarowania (część II),
2) informacje o masie odpadów komunalnych ulegających biodegradacji (część III),
3) osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania (część IV),
4) poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła odebranych z obszaru gminy (część V).
W informacji o masie odpadów ulegających biodegradacji należy uwzględnić następujące rodzaje odpadów (część III):
● 15 01 01 (opakowania z papieru i tektury),
● 15 01 03 (opakowania z drewna),
● ex 15 01 09 (opakowania z włókien naturalnych),
● 20 01 01 (papier i tektura),
● 20 01 08 (odpady kuchenne ulegające biodegradacji),
● ex 20 01 10 (odzież z włókien naturalnych),
● ex 20 01 11 (tekstylia z włókien naturalnych),
● 20 01 25 (oleje i tłuszcze jadalne),
● 20 01 38 (drewno niezawierające substancji niebezpiecznych),
● 20 02 01 (odpady ulegające biodegradacji),
● 20 03 02 (odpady z targowisk).
Tym samym wójt powinien uwzględnić w sprawozdaniu dane uzyskane nie tylko od przedsiębiorców, z którymi gmina (jako zamawiający) zawarła umowy w sprawie zamówienia publicznego na odbiór lub odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych ze swojego obszaru, lecz także od przedsiębiorców prowadzących punkty skupu surowców wtórnych na terenie danej gminy. Potwierdzają to nie tylko wskazane kody i rodzaje odpadów, lecz także wykładnia literalna art. 9n ust. 1 u.c.p.g. Przepis ten wprost odnosi się bowiem do podmiotów odbierających odpady komunalne wpisanych do rejestru działalności regulowanej – bez względu na podstawę prawną takich odbiorów (tj. bez względu na: to, czy podmiot został wybrany w drodze przetargu, zamówienia z wolnej ręki, indywidualną obsługę nieruchomości niezamieszkanych na podstawie umów cywilnoprawnych czy prowadzenie punktów skupu surowców wtórnych lub punktów skupu materiałów rozbiórkowych).
Podobnie, w części V sprawozdania rocznego, odnoszącej się do poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła odebranych z obszaru gminy, konieczne jest uwzględnienie odpadów o kodach:
● 15 01 01 (opakowania z papieru i tektury),
● 15 01 02 (opakowania z tworzyw sztucznych),
● 15 01 04 (opakowania z metali),
● 15 01 06 (zmieszane odpady opakowaniowe),
● 15 01 07 (opakowania ze szkła),
● 20 01 01 (papier i tektura),
● 20 01 02 (szkło),
● 20 01 39 (tworzywa sztuczne),
● 20 01 40 (metale),
● ex 20 01 99 (odpady papieru, metali, tworzyw sztucznych, szkła).
Natomiast dla sprawozdania dotyczącego poziomu recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych (część VI sprawozdania) przypisy nakazują uwzględnić następujące rodzajów odpadów:
● 17 01 01 (odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów),
● 17 01 02 (gruz ceglany),
● 17 01 03 (odpady innych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia),
● 17 01 07 (zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadów materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia niezawierające substancji niebezpiecznych),
● 17 02 01 (drewno),
● 17 02 02 (szkło),
● 17 02 03 (tworzywa sztuczne),
● 17 03 02 (asfalt niezawierający smoły),
● 17 04 01 (miedź, brąz, mosiądz)
● 17 04 02 (aluminium),
● 17 04 03 (ołów),
● 17 04 04 (cynk),
● 17 04 05 (żelazo i stal),
● 17 04 06 (cyna),
● 17 04 07 (mieszaniny metali),
● 17 04 11 (kable niezawierające ropy naftowej, smoły i innych substancji niebezpiecznych),
● 17 05 08 (tłuczeń torowy – kruszywo niezawierające substancji niebezpiecznych),
● 17 06 04 (materiały izolacyjne niezawierające azbestu i substancji niebezpiecznych),
● 17 08 02 (materiały konstrukcyjne zawierające gips, niezanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi),
● 17 09 04 (zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu niezawierające rtęci, PCB i innych substancji niebezpiecznych),
● ex 20 03 99 (inne niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowe).
Interpretacja art. 9n w związku z art. 9q u.c.p.g. prowadzi więc do wniosku, że w rocznych sprawozdaniach z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi należy uwzględniać wszystkie odpady komunalne odebrane z obszaru gminy. Także te o kodach wskazanych w przypisach nr 7, 10 i 12 do załącznika nr 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z 15 maja 2012 r. w sprawie wzorów sprawozdań o odebranych odpadach komunalnych, odebranych nieczystościach ciekłych oraz realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi.
MAŁGORZATA BRZÓSKA
Autorka jest partnerem w kancelarii BBP Brzóska Poniewski Adwokaci i Radcowie prawni Sp.p.
Podstawy prawne
● art. 9n ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 1399; ost. zm. Dz.U. z 2013 r. poz. 1593)
● art. 57 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 267; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 183)
● załącznik nr 3 do rozporządzenia Ministra Środowiska z 15 maja 2012 r. w sprawie wzorów sprawozdań o odebranych odpadach komunalnych, odebranych nieczystościach ciekłych oraz realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 630)
Polecamy serwis: Środowisko