Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 kwietnia 2017 r. (sygn. II CSK 412/16) jednoznacznie wskazał, że gmina nie może rozporządzać własnością drogi publicznej w taki sposób, aby ustanowić na niej służebność przesyłu, a przedsiębiorcy przesyłowemu nie przysługuje roszczenie o ustanowienie tego prawa.
Okoliczności sprawy
W sprawie, której dotyczyło przedmiotowe rozstrzygnięcie, pierwotnie sąd I instancji uwzględnił wniosek przedsiębiorcy przesyłowego i ustanowił na jego rzecz za wynagrodzeniem na działce stanowiącej własność gminy służebność przesyłu, polegającą na prawie korzystania z nieruchomości w zakresie usytuowanego na niej gazociągu, prawie utrzymywania go na tej nieruchomości oraz ewentualnych przyłączy i urządzeń, prawie swobodnego, całodobowego dojścia i dojazdu oraz ograniczeniu uprawnień właściciela nieruchomości obciążonej przez powstrzymywanie się od wznoszenia budynków i nasadzeń, a także innych działań w strefie kontrolowanej, mogących zagrozić trwałości gazociągu podczas jego eksploatacji.
Co jednak szczególnie istotne w niniejszej sprawie, po wydaniu postanowienia przez sąd I instancji na skutek odpowiedniej uchwały organów samorządowych nastąpiła zmiana klasyfikacji dróg, wzdłuż których przebiega gazociąg i ich zakwalifikowanie do dróg publicznych.
Zobacz serwis: Rozwój i promocja
Rozpoznający sprawę sąd II instancji uwzględnił przywołaną okoliczność i w związku z tym uznał, że niemożliwe stało się ustanowienie na niej ograniczonych praw rzeczowych, w tym więc także służebności przesyłu. W konsekwencji zmienił więc zaskarżone postanowienie i oddalił wniosek o ustanowienie służebności przesyłu.
Przedsiębiorstwo przesyłowe zaskarżyło postanowienie sądu II instancji w drodze skargi kasacyjnej. Skarga kasacyjna została jednak oddalona przez Sąd Najwyższy.
Stanowisko SN
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy wskazał, że podstawą rozstrzygnięcia były przepisy ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (dalej jako: „u.d.p.”), z których wynika, że drogagminna stanowi własność gminy (art. 2a ust. 2 u.d.p.). Okoliczności sprawy potwierdzają natomiast, że droga, na której znajduje się gazociąg została przekształcona z drogi wewnętrznej w drogę gminną i aktualnie stanowi własność gminy.
Zgodnie z art. 38 ust. 1 u.d.p. istniejące w pasie drogowym obiekty budowlane i urządzenia niezwiązane z gospodarką drogową lub obsługą ruchu, które nie powodują zagrożenia i utrudnień ruchu drogowego i nie zakłócają wykonywania zadań zarządu drogi, mogą pozostać w dotychczasowym stanie. Zdaniem Sądu Najwyższego wynikające z przywołanego przepisu uprawnienie daje natomiast tytuł o charakterze administracyjnoprawnym do eksploatowania urządzeń gazowniczych w taki sam sposób, jaki zapewniałoby ustanowienie służebności przesyłu. Wyłączenie dróg publicznych z obrotu prawnego wyklucza natomiast ustanowienie na nich ograniczonych praw rzeczowych. Sąd Najwyższy powołał się w tym zakresie na utrwalone stanowisko, zgodnie z którym drogi publiczne są wyłączone z obrotu prawnego i mogą stanowić własność wyłącznie podmiotów własności publicznej.
W konsekwencji w ocenie Sądu gmina nie może rozporządzać własnością drogi publicznej również w taki sposób, aby ustanawiać na niej służebność przesyłu. Przedsiębiorstwo przesyłowe nie ma natomiast roszczenia o jej ustanowienie. Co więcej, nie ma w tym również interesu prawnego z uwagi na to, że z nieruchomości i tak może korzystać w celu utrzymywania na niej swoich urządzeń przesyłowych na podstawie art. 38 ust. 1 u.d.p. – w takim samym zakresie, jaki gwarantowałaby mu służebność przesyłu.
Ewa Skrzypczyńska
aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa zobowiązań
Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu
www.ziemski.com.pl
Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl