W polskim prawie kilka ustaw, włącznie z konstytucją, mówi o powszechnym dostępie do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych. Artykuł 68 konstytucji gwarantuje równy dostęp do opieki medycznej dla wszystkich obywateli kraju. Wskazuje również, że szczególną opieką powinny być objęte kobiety w ciąży, dzieci, osoby niepełnosprawne oraz starsze.
Ustawą, która precyzuje, kto jest uprawniony do bezpłatnych usług medycznych, jest ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.). Te uprawnienia przysługują wszystkim osobom, które są objęte powszechnym ubezpieczeniem zdrowotnym, opłacającym składkę zdrowotną. Prawie wszyscy należą do tego grona - jeżeli składka nie jest potrącana z wynagrodzenia osób, których sytuacja finansowa im na to nie pozwala, wtedy składka jest opłacana z budżetu państwa. W praktyce oznacza to, że prawie wszystkie osoby w kraju mają dostęp do bezpłatnej opieki medycznej.
Uprawnienia członków rodzin
Prawo do powszechnej opieki zdrowotnej z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia, czyli płaconej składki zdrowotnej mają pracownicy, osoby prowadzące działalność gospodarczą, rolnicy, a także bezrobotni zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy, bezdomni wychodzący z bezdomności, osoby pobierające świadczenia z pomocy społecznej, niepodlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu, renciści, emeryci. Osoby te opłacają składkę zdrowotną - bezpośrednio, jak np. osoby prowadzące działalność gospodarczą, bądź pośrednio poprzez płatnika, np. pracodawcę czy ZUS. Również członkowie rodzin tych osób mają dzięki temu zagwarantowany dostęp do świadczeń medycznych.
Za członka rodziny uznaje się: dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18. roku życia, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26. roku życia, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku małżonka wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Prawo do świadczeń zdrowotnych przysługuje nie tylko ubezpieczonym w NFZ, ale także:
n innym osobom posiadającym obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Polski, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej,
n niezależnie od uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego wszystkim dzieciom i młodzieży do ukończenia 18. roku życia oraz kobietom w ciąży, w okresie porodu i połogu,
n cudzoziemcom na podstawie przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej oraz na podstawie umów międzynarodowych. Osoby, które nie mają ww. uprawnień, mogą ubezpieczyć się dobrowolnie - na podstawie umowy zawartej z NFZ. W takim przypadku same opłacają składkę.
Szczególne uprawnienia w dostępie do systemu lecznictwa przysługują kobietom w ciąży oraz dzieciom. Zgodnie z ustawą zdrowotną (art. 197 ust. 2) świadczenia medyczne związane z ciążą, porodem i okresem połogu oraz dzieciom do ukończenia 18 roku życia są udzielane bezpłatnie, niezależnie od tego, czy są one ubezpieczone czy nie. W przypadku takich osób odpowiedzialność za opłacanie kosztów ich leczenia ponosi budżet państwa.
Przepisy o prawie do opieki
Prawo do opieki zdrowotnej określają różne akty. Oto, co z nich wynika.
Zgodnie z konstytucją (art. 68):
n każdy ma prawo do ochrony zdrowia,
n obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa,
n władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
Zgodnie z ustawą z 27 sierpnia 2007 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm. - art. 15, 19, 67):
n świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie,
n w stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane świadczeniobiorcy niezwłocznie,
n w przypadku, gdy świadczenia opieki zdrowotnej w stanie nagłym są udzielane przez świadczeniodawcę, który nie zawarł umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, świadczeniobiorca ma prawo do tych świadczeń w niezbędnym zakresie,
n w razie braku możliwości udzielania świadczeń opieki zdrowotnej określonych w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z przyczyn leżących po stronie świadczeniodawcy lub w związku z wystąpieniem siły wyższej, świadczeniodawca zapewnia - w stanach nagłych - udzielenie świadczeń opieki zdrowotnej przez innego świadczeniodawcę,
n obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do funduszu oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie,
n osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do funduszu uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej,
n osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do funduszu członków rodziny, którzy uzyskują po zgłoszeniu prawo do świadczeń opieki zdrowotnej,
n prawo do świadczeń opieki zdrowotnej osób wymienionych w dwóch powyższych punktach ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego,
n prawo do świadczeń opieki zdrowotnej dla osób, które ukończyły szkołę średnią lub wyższą, wygasa po upływie czterech miesięcy od zakończenia nauki lub skreślenia z listy uczniów lub studentów,
n osoba podlegająca obowiązkowemu ubezpieczeniu, pomimo wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia ma wraz z członkami rodziny prawo do świadczeń opieki zdrowotnej w okresie pobierania przez tę osobę zasiłku przyznanego na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym lub wypadkowym, którego nie zalicza się do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne,
n osoba ubiegająca się o przyznanie emerytury lub renty pomimo wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia ma wraz z członkami rodziny prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego w okresie trwania postępowania o przyznanie tych świadczeń.
KIEDY WYGASA PRAWO DO BEZPŁATNEJ OPIEKI
Prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych ustaje po 30 dniach od dnia wygaśnięcia obowiązku opłacania składki zdrowotnej do NFZ. W przypadku uczniów, którzy ukończyli szkołę średnią lub wyższą, prawo do bezpłatnej opieki medycznej wygasa po upływie czterech miesięcy od zakończenia nauki lub wykreślenia z listy uczniów lub studentów.
Ważne!
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do Narodowego Funduszu Zdrowia oraz opłaceniu składki w terminie
DOMINIKA SIKORA
dominika.sikora@infor.pl