Przy wypisywaniu osoby hospitalizowanej w placówce medycznej podstawowe znaczenie mają przepisy ustawy z 30 lipca 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 14, poz. 89 z późn. zm.). Szpitale nie mają upoważnienia do ustanowienia innych reguł postępowania niż określone w tej ustawie i są zobowiązane je stosować.
Na żądanie pacjenta
Pobyt chorego w szpitalu nie ma charakteru przymusowego. Pacjent nie jest bowiem więźniem. Oznacza to, że może on opuścić szpital w każdej chwili, a personel medyczny nie ma prawa go tam zatrzymywać. Obowiązkiem placówki medycznej jest wypisanie pacjenta. Ustalone przez szpital w regulaminie godziny wypisywania mają jedynie charakter porządkowy. Nie mogą z tego powodu być podstawą zatrzymania pacjenta w szpitalu. Dopełnienie związanych z wypisem formalności, w szczególności odebranie karty informacyjnej, może nastąpić w innym terminie. Z tego powodu ustawa o zakładach opieki zdrowotnej jako podstawową przesłankę wypisania pacjenta ze szpitala przewiduje jego żądanie (art. 22 ust. 1 pkt 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Określenie przez ustawę zgody pacjenta na wypisanie ze szpitala terminem żądanie ma na celu zaakcentowanie, iż chodzi tu o samodzielną i stanowczą inicjatywę pacjenta. Personel medyczny nie może zatem go nakłaniać, aby wyraził takie żądanie. Działanie takie należałoby uznać za godzenie w prawo pacjenta do ochrony jego zdrowia i życia. Pacjent nie musi uzasadniać swojej decyzji.
Trzeba uświadamiać
Szpital nie może jednak zbagataelizować żądania pacjenta. Z mocy art. 22 ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej ciąży na nim prawny obowiązek uświadomienia mu skutków jego decyzji. Stosownie bowiem do treści tego przepisu, osoba występująca o wypisanie ze szpitala na własne żądanie jest informowana przez lekarza o możliwych następstwach zaprzestania leczenia w szpitalu. Jest to bardzo ważny przepis. Trzeba mieć bowiem na uwadze, iż pacjenci nie zawsze - zwłaszcza w stanach chorobowych - podejmują racjonalne decyzje. Motywy opuszczenia placówki medycznej mogą być bardzo różne, czasem błahe. Pouczenie pacjenta o skutkach zaprzestania hospitalizacji może doprowadzić do ponownego, już pogłębionego, przemyślenia swojej decyzji, a w konsekwencji do pozostania w szpitalu w celu dalszego leczenia.
Pisemne żądanie
Zgodnie z art. 22 ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej żądanie pacjenta, aby wypisać go ze szpitala, powinno być sporządzone na piśmie. Stosownie do art. 78 kodeksu cywilnego, do zachowania tej formy wystarczy złożenie podpisu pod stosownym oświadczeniem. Ten sposób (forma) wyrażenia przez pacjenta swojego żądania nie jest jednak zastrzeżona przez przepisy pod rygorem nieważności. W konsekwencji za skuteczne należy uznać również żądanie wyrażone ustnie lub nawet przez inne zachowanie (per facta concludentia), np. spakowanie swoich rzeczy i wyjście ze szpitala. Brak w takich sytuacjach pisemnego żądania nie powinien zatem wzbudzać obaw personelu medycznego o naruszenie z ich strony przepisów. Istotne jest bowiem to, czy pacjent rzeczywiście wyraził żądanie wypisania ze szpitala. Sposób, w jaki to zrobił, ma już charakter drugorzędny.
Jeżeli więc nie złoży pisemnego żądania wypisania go ze szpitala, wówczas lekarz sporządza stosowną adnotację w dokumentacji medycznej (oczywiście pod warunkiem iż jest przekonany, że pacjent rzeczywiście wyraził w inny sposób żądanie opuszczenia szpitala). W przypadku wątpliwości, co się stało z pacjentem, rozsądek nakazuje powiadomić o jego zniknięciu policję.