PARPA rozpoczęła w kwietniu br. ogólnopolską kampanię „Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne”. Do tej akcji zaproszone zostały wszystkie samorządy. Kraków, który od lat podejmuje działania ograniczające liczbę osób pijących, również włączył się do kampanii.
Gminy mają i realizują gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Jednak sytuacja daleka jest od doskonałości, samorządom brakuje wiedzy, koncepcji, a zdarza się, że i chęci, żeby właściwie przeciwdziałać pijaństwu na terenie gminy. W wielu miejscach działania samorządowych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych (zwłaszcza z małych wiejskich gmin) nie przynoszą rezultatów.
Co w takiej sytuacji gminy powinny zrobić, żeby poprawić skuteczność działania? Zdaniem Marka Jachowicza, Głównego Specjalisty ds. Uzależnień w Wydziale Sportu i Inicjatyw Społecznych Urzędu Miasta Krakowa – najważniejsza jest diagnoza.
Ważne jest też regularne monitorowanie problemów związanych z piciem alkoholu w społeczności lokalnej. Pozwala to na precyzyjne wskazanie adresata i określenie, jak należy działać i jakimi metodami, żeby zapobiegać niekorzystnym tendencjom, a także redukować istniejące już szkody.
Reagować na bieżąco
– W Krakowie dzięki prowadzonym cyklicznie badaniom wiemy np., jak zmieniło się w ciągu ostatnich 10 lat picie młodzieży i jakie są wzorce konsumpcji alkoholu wśród dorosłych mieszkańców naszego Miasta – mówi Marek Jachowicz. – Taka wiedza pozwala na bieżąco reagować na niepokojące zjawiska i planować kompleksowe działania naprawcze w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
Kolejną ważną rzeczą jest szukanie partnerów w społeczności lokalnej, ponieważ działania realizowane we współpracy z innymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi są tańsze i efektywniejsze. Dlatego też w Krakowie świadczenia terapii uzależnień udzielane są przez niepubliczne placówki lecznicze, o programach w szkołach decydują same szkoły, a kampanie edukacyjne realizują partnerzy zewnętrzni.
– Często wystarczy nie przeszkadzać i pozwolić im działać – uważa Marek Jachowicz.
Wyróżnieni za kampanię
Coraz częstszym elementem realizacji gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych są akcje i kampanie promujące abstynencję, zdrowy tryb życia czy też wskazujące zagrożenia wynikające z nadużywania alkoholu. W Krakowie dużym sukcesem okazała się ogólnopolska kampania „Ciąża bez alkoholu”.
– Z lokalnych badań wynika, że teraz znacznie więcej kobiet zachowuje abstynencję w czasie ciąży, wzrosła widoczność problemu i świadomość szkodliwości – mówi Marek Jachowicz. – Nasze działania doceniła też PARPA i WHO, wyróżniając gminę za aktywne i kreatywne uczestnictwo w kampanii.
Podobnie jest w obszarze terapii uzależnień. Dzięki zaangażowaniu i profesjonalizmowi krakowskich specjalistów Miasto ma pełną dostępność terapii, zarówno dla uzależnionych, jak i ich rodzin, a Kraków jest dzisiaj przodującym ośrodkiem w skali kraju, jeśli chodzi o pracę z osobami z syndromem Dorosłego Dziecka Alkoholika.
Wymieniając sukcesy polityki rozwiązywania problemów uzależnień w Krakowie, trzeba wspomnieć również o działaniach skierowanych do młodzieży, są to m.in. sieci wzorcowych dziennych ośrodków socjoterapii czy miejsc aktywności sportowej. Spadająca liczba młodych ludzi sięgających po alkohol jest dowodem skuteczności tej strategii.
Czekali na taką inicjatywę
Kraków jest jedną z 1400 gmin, które przystąpiły do ogólnopolskiej kampanii „Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne”, realizowanej przez PARPA.
W całym kraju obserwowane są niekorzystne zmiany we wzorach konsumpcji alkoholu. Wzrasta średnie spożycie stuprocentowego alkoholu, rośnie udział napojów spirytusowych w strukturze spożycia, a także liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych, równocześnie maleje odsetek abstynentów.
– Z najnowszych badań PBS wynika, że w Krakowie mamy do czynienia z nieznacznym wzrostem deklarowanego spożycia alkoholu (z 3,44 l w 2005 r. do 3,58 l w 2008 r.) – mówi Marek Jachowicz. – Niepokoi jednak fakt, że prawie 16% całej populacji konsumentów alkoholu w naszym mieście to osoby, które piją ryzykownie i szkodliwie, czyli w przypadku mężczyzn ponad 10 litrów czystego alkoholu, a w przypadku kobiet – 7,5 l. Populacja ta jest 5 razy większa niż liczba osób już uzależnionych od alkoholu. Dotarcie do nich z edukacją i interwencją, zanim dojdzie do kumulacji szkód i uzależnienia, powinno być jednym z priorytetów lokalnej polityki. W tej sytuacji kampania „Sprawdź, czy twoje picie jest bezpieczne – wyhamuj w porę” stanowi jasny, czytelny przekaz, zachęcający do ograniczania ilości i częstotliwości, a więc zmiany wzoru picia na mniej destrukcyjny, przekaz, na który powinien zwrócić uwagę każdy.
– W Krakowie czekaliśmy na taką inicjatywę i mamy nadzieję, że skutek będzie widoczny, choć na to trzeba będzie poczekać kilka lat – mówi Marek Jachowicz. – Chodzi nam o wzrost świadomości problemu i zmniejszenie liczby mieszkańców przekraczających próg picia o niskim ryzyku szkód.
Medialny przekaz kampanii „Sprawdź, czy Twoje picie jest bezpieczne”, która potrwa do końca 2009 r., skierowany do dorosłych konsumentów napojów alkoholowych, ma zachęcać nie tyle do abstynencji, ale do bardziej świadomego i ostrożnego ich spożywania. Natomiast celem działań profilaktycznych wśród młodzieży jest propagowanie abstynencji i trzeźwości.
FINANSOWANIE GMINNYCH PROGRAMÓW
Zdaniem Regionalnych Izb Obrachunkowych w ciągu kilku lat wyraźnie poprawił się sposób gospodarowania środkami finansowymi przeznaczonymi na realizację gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Poziom wydatkowania środków pochodzących z opłat za korzystanie z zezwoleń w 1998 r. wynosił 68,3%, natomiast w 2007 r. już 87,7%.
Mariusz Gadomski
Podstawa prawna:
• Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 70, poz. 473; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 18, poz. 97)